Đề Trắc nghiệm Phân tích bài thơ Việt Bắc – Cánh diều (Cánh Diều)

Đoạn thơ mở đầu sử dụng cấu trúc đối đáp giữa 'người ở lại' (Việt Bắc) và 'người ra đi' (cán bộ cách mạng). Cấu trúc này tạo nên không khí tâm tình, gợi nhớ lối nói của ca dao dân ca, đồng thời thể hiện sự gắn bó, băn khoăn, lưu luyến của cả hai phía.

Câu hỏi yêu cầu phân tích ý nghĩa của các hình ảnh trong câu thơ. 'Nhà hắt hiu lau xám' gợi sự nghèo khó, gian khổ, còn 'lòng son' đối lập, thể hiện sự kiên trung, thủy chung, sắt son của con người Việt Bắc đối với cách mạng.

Phần lời đáp của 'người ra đi' tập trung liệt kê, gợi lại hàng loạt hình ảnh đặc trưng của Việt Bắc (hoa, cảnh, người). Đây là biện pháp liệt kê kết hợp với điệp cấu trúc 'Ta về ta nhớ...' và các hình ảnh ẩn dụ, so sánh để diễn tả nỗi nhớ sâu sắc, bao trùm.

Hình ảnh 'ánh sao đầu súng' là một sáng tạo độc đáo của Tố Hữu, kết hợp giữa cái thực (đầu súng) và cái lãng mạn, lý tưởng (ánh sao). Nó biểu tượng cho tinh thần lạc quan, niềm tin vào lý tưởng cách mạng, soi sáng con đường gian khổ của người lính.

Hai câu thơ này sử dụng những chi tiết đời thường, cụ thể (củ sắn lùi, bát cơm, chăn sui) để diễn tả sự sẻ chia, gắn bó, đồng cam cộng khổ trong điều kiện thiếu thốn của kháng chiến. Nó làm nổi bật tình nghĩa sâu nặng, coi nhau như người thân ruột thịt.

Đoạn thơ này sử dụng các âm thanh mạnh mẽ ('rầm rập như là đất rung', 'ầm ầm tiếng súng') và hình ảnh gợi quy mô lớn ('đoàn quân đi', 'những đường Việt Bắc của ta') để khắc họa không khí ra trận đầy khí thế và sức mạnh.

Bài thơ 'Việt Bắc' không chỉ là khúc ca trữ tình mà còn mang đậm chất sử thi khi miêu tả những sự kiện lịch sử trọng đại (chiến dịch, hội nghị), khắc họa hình tượng quần chúng cách mạng, và thể hiện niềm tự hào về cuộc kháng chiến, về dân tộc.

Trong 'Việt Bắc', thiên nhiên không chỉ là phông nền mà còn gắn bó chặt chẽ với cuộc sống con người. Các hình ảnh như 'cá suối', 'măng rừng', 'cơm chấm muối', 'cháo bẹ' đều là sản vật từ thiên nhiên nuôi sống con người trong kháng chiến, thể hiện sự hòa quyện, nương tựa lẫn nhau.

Việc liệt kê các loài hoa theo mùa không chỉ tái hiện vẻ đẹp thiên nhiên Việt Bắc mà còn thể hiện sự gắn bó sâu sắc, am hiểu và nỗi nhớ da diết của người về xuôi đối với từng vẻ đẹp cụ thể của núi rừng, gắn liền với dòng chảy thời gian của cuộc sống kháng chiến.

Bài thơ 'Việt Bắc' được viết theo thể lục bát, sử dụng cấu trúc đối đáp, ngôn ngữ giàu tính dân gian. Tất cả những yếu tố này góp phần tạo nên một giọng điệu tâm tình, ngọt ngào, tha thiết, sâu lắng, như một cuộc trò chuyện, một lời nhắn nhủ giữa người đi và người ở.

Trong 'Việt Bắc', các sự kiện lớn như hội nghị, chiến dịch đều gắn liền với sự tham gia, đóng g??p của nhân dân ('nhớ người mẹ nắng cháy lưng', 'nhớ sao ngày tháng cơ quan', 'những buổi liên hoan'). Tố Hữu khắc họa rõ nét vai trò chủ thể của quần chúng trong tiến trình cách mạng.

Điệp ngữ 'Nhớ sao...' lặp đi lặp lại như một tiếng lòng, một điệp khúc của nỗi nhớ. Nó không chỉ nhấn mạnh cường độ của nỗi nhớ mà còn thể hiện sự bồi hồi, xúc động, khắc sâu trong tâm trí người đi về xuôi về những kỷ niệm ở Việt Bắc.

Tân Trào, Hồng Thái là những địa danh gắn liền với Cách mạng tháng Tám năm 1945. Mái Đình Hồng Thái là nơi diễn ra cuộc họp Quốc dân Đại hội, cây đa Tân Trào là nơi Việt Minh làm lễ xuất quân. Nhắc đến các địa danh này là gợi nhớ về cội nguồn cách mạng, nơi khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Cặp câu này gợi lên hình ảnh lá cờ đỏ sao vàng - biểu tượng của Tổ quốc, của cách mạng - tung bay phấp phới ngay tại nơi trú ẩn đơn sơ ('cửa hang'). Hình ảnh này thể hiện niềm tin mãnh liệt vào thắng lợi, lý tưởng soi sáng con đường chiến đấu, sự hiện diện của cách mạng ngay cả trong những hoàn cảnh khó khăn nhất.

Bài thơ 'Việt Bắc' là đỉnh cao của phong cách thơ Tố Hữu: trữ tình chính trị. Cảm xúc trữ tình (nỗi nhớ, tình nghĩa) được thể hiện sâu sắc, thấm đượm lý tưởng cách mạng, gắn liền với các sự kiện chính trị, lịch sử của dân tộc. Hai yếu tố này hòa quyện, nâng đỡ nhau.

Bài thơ bắt đầu với không gian chia tay đầy lưu luyến, cảm xúc cá nhân của người đi và người ở. Sau đó, chuyển sang không gian rộng lớn hơn, tái hiện toàn cảnh Việt Bắc trong kháng chiến, với những kỷ niệm chung, những sự kiện lịch sử, và cuối cùng là niềm tin vào tương lai, không gian mở rộng ra cả nước.

Các hình ảnh này kết hợp vẻ đẹp đặc trưng của thiên nhiên Việt Bắc ('rừng xanh hoa chuối đỏ tươi') với các địa danh gắn liền với chiến công lịch sử ('Đèo Giàng, sông Lô, suối Re, Điện Biên'). Nó cho thấy Việt Bắc không chỉ đẹp mà còn là cái nôi của cách mạng, nơi làm nên những chiến thắng vĩ đại.

Thể thơ lục bát với nhịp điệu uyển chuyển, dễ đi vào lòng người, cùng với cấu trúc đối đáp và ngôn ngữ giàu tính dân gian, làm cho bài thơ mang âm hưởng ca dao, dân ca. Điều này phù hợp với giọng điệu tâm tình, ngọt ngào và giúp bài thơ dễ dàng được nhân dân tiếp nhận, ghi nhớ.

'Mười lăm năm ấy' là khoảng thời gian từ năm 1940 (khi Tố Hữu lên Việt Bắc hoạt động) đến năm 1954 (khi Trung ương Đảng và Chính phủ rời Việt Bắc). Cụm từ này tổng kết cả một giai đoạn lịch sử quan trọng, và 'thiết tha mặn nồng' khẳng định tình cảm sâu nặng, bền chặt đã được xây dựng trong suốt thời gian đó giữa cán bộ và Việt Bắc.

Lời của 'người ở lại' là những câu hỏi băn khoăn, day dứt, gợi lại những kỷ niệm cụ thể, đời thường và cả những khó khăn. Lời của 'người ra đi' là sự khẳng định trực tiếp nỗi nhớ, liệt kê hàng loạt hình ảnh thiên nhiên, con người, sự kiện một cách dào dạt, nhấn mạnh sự khắc ghi trong tâm trí.

Các âm thanh này ('tiếng mõ', 'chày đêm nện cối') là những âm thanh quen thuộc của cuộc sống lao động, sinh hoạt nơi núi rừng. Chúng gợi lên không khí yên bình, giản dị, nhưng cũng là cuộc sống vẫn tiếp diễn, vẫn sản xuất, vẫn chuẩn bị cho cách mạng ngay trong lòng căn cứ địa kháng chiến.

Chất dân tộc trong 'Việt Bắc' thể hiện rõ nét qua việc sử dụng thể thơ lục bát, cấu trúc đối đáp quen thuộc của ca dao, ngôn ngữ giản dị, gần gũi với lời ăn tiếng nói hàng ngày, và việc khắc họa những hình ảnh, tình cảm đậm đà bản sắc văn hóa Việt Nam (tình nghĩa, thủy chung).

Trong 'Việt Bắc', thiên nhiên không chỉ là cảnh vật mà còn là chứng nhân, là không gian gắn bó với con người. Các hình ảnh thiên nhiên (vầng trăng, cửa liễu) thường đi đôi với hình ảnh con người, hoạt động của con người, hoặc được dùng để gợi tả, so sánh với tình cảm con người (nhớ như nhớ người yêu). Thiên nhiên và con người hòa quyện, nương tựa vào nhau.

Việc liệt kê các địa danh gắn liền với chiến thắng (Đèo Giàng, sông Lô, Điện Biên...) và miêu tả không khí ra trận hùng hậu, khí thế ('rầm rập như là đất rung') đã nâng tầm bài thơ từ một khúc ca tâm tình thành bản anh hùng ca về cuộc kháng chiến, thể hiện tầm vóc vĩ đại của cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc.

Nỗi nhớ trong bài thơ rất đa dạng và bao trùm: nhớ thiên nhiên (hoa, trăng, suối, rừng), nhớ con người (người mẹ, cô gái, đồng chí, bộ đội), nhớ cuộc sống sinh hoạt (cơm, sắn, chăn sui), nhớ các sự kiện lịch sử (hội nghị, chiến dịch, trường học). Đó là nỗi nhớ về toàn bộ không gian và thời gian của Việt Bắc kháng chiến.

Phần kết bài thơ kết hợp cả niềm vui chiến thắng ('Thủ đô gió ngàn bay lên', 'tàn quân giặc đó') với sự tổng kết tình nghĩa ('Mười lăm năm ấy...') và cuối cùng quay trở lại với cội nguồn, với lời nhắn nhủ đầy lưu luyến ('Mình về mình lại nhớ ta...'). Cách kết thúc này vừa khẳng định thành quả cách mạng, vừa tái khẳng định tình nghĩa thủy chung, đồng thời gợi mở về tương lai nhưng không quên quá khứ.

Thể thơ lục bát vốn có tính nhạc điệu tự nhiên. Tuy nhiên, Tố Hữu còn tăng cường tính nhạc bằng việc sử dụng nhiều vần lưng, vần chân, điệp ngữ (lặp lại từ, cụm từ, cấu trúc câu), nhịp điệu đều đặn và uyển chuyển, kết hợp với việc sử dụng các từ láy gợi cảm.

Việc nhắc lại các hình ảnh này ở cuối bài thơ, sau khi đã nói về chiến thắng và sự trở về Thủ đô, có ý nghĩa sâu sắc. Nó như một lời nhắc nhở, một sự tái khẳng định về cội nguồn cách mạng, nơi đã nuôi dưỡng và làm nên thành công của cuộc kháng chiến. Dù đi đâu, về đâu, người cán bộ vẫn luôn nhớ về nơi khởi đầu, nơi tình nghĩa được hun đúc.

'Việt Bắc' là tác phẩm tiêu biểu nhất cho phong cách trữ tình chính trị của Tố Hữu. Bài thơ kết hợp nhuần nhuyễn cảm xúc trữ tình cá nhân (nỗi nhớ, tình nghĩa) với các sự kiện chính trị, lịch sử của dân tộc. Cái tôi trữ tình hòa mình vào cái ta chung của cộng đồng, thể hiện niềm vui, nỗi buồn, niềm tự hào của cả dân tộc trong cuộc kháng chiến vĩ đại.

Bài thơ được coi là 'bản hùng ca' vì nó tái hiện không khí hào hùng của cuộc kháng chiến, những chiến công vĩ đại, và sức mạnh của quần chúng nhân dân. Nó là 'bản tình ca' vì thể hiện sâu sắc tình nghĩa thủy chung, son sắt giữa cán bộ và nhân dân Việt Bắc, tình yêu quê hương đất nước, và nỗi nhớ da diết. Hai yếu tố này hòa quyện tạo nên giá trị lớn lao của tác phẩm.

Câu hỏi yêu cầu phân tích tác dụng của cặp đại từ xưng hô 'Mình - Ta' trong đoạn mở đầu. Cặp đại từ này tạo nên không khí đối thoại, tâm tình, hóa thân vào nhiều vai (người đi, kẻ ở, nhân dân Việt Bắc, cán bộ kháng chiến), thể hiện tình cảm gắn bó sâu nặng, coi nhau như người thân yêu ruột thịt giữa cán bộ và nhân dân Việt Bắc.

Câu hỏi yêu cầu phân tích cách biểu đạt tình cảm qua hình ảnh. Việc không trả lời trực tiếp mà dùng hình ảnh thiên nhiên Việt Bắc cho thấy tình cảm của người đi không chỉ là lời nói mà đã hóa thân, gắn bó máu thịt với cảnh vật, con người nơi đây, tình cảm sâu nặng, khó nói hết bằng lời.

Câu hỏi yêu cầu phân tích ý nghĩa biểu tượng của 'hoa cùng người'. 'Hoa' tượng trưng cho vẻ đẹp thiên nhiên, 'người' tượng trưng cho con người Việt Bắc. Cặp từ này đặt cạnh nhau thể hiện sự gắn bó hài hòa không thể tách rời giữa vẻ đẹp thiên nhiên và vẻ đẹp con người Việt Bắc trong ký ức người đi.

Câu hỏi yêu cầu nhận diện và phân tích đặc điểm nghệ thuật qua việc miêu tả cảnh mùa. Hai câu thơ trên sử dụng những hình ảnh cụ thể, giàu màu sắc, ánh sáng ('đỏ tươi', 'nắng ánh', 'trăng rọi') kết hợp với hoạt động của con người ('dao gài thắt lưng', 'tiếng hát') để tạo nên bức tranh thiên nhiên vừa sinh động, đặc trưng, vừa gắn liền với cuộc sống lao động, kháng chiến của con người. Đây là đặc điểm của bút pháp tả thực kết hợp lãng mạn và tính dân tộc trong thơ Tố Hữu.

Câu hỏi yêu cầu xác định nội dung kỉ niệm được gợi nhắc. Đoạn thơ này nhắc đến 'miếng cơm chấm muối' (cuộc sống thiếu thốn, giản dị), 'mối thù nặng vai' (tinh thần chiến đấu, gánh vác nhiệm vụ), 'trám bùi', 'măng mai' (những sản vật nuôi sống con người). Tất cả đều là những kỉ niệm về cuộc sống gian khổ nhưng đầy nghĩa tình và ý chí chiến đấu trong kháng chiến.

Câu hỏi yêu cầu phân tích ý nghĩa biểu tượng của địa danh và hình ảnh cụ thể. Tân Trào, Hồng Thái, mái đình cây đa là những địa danh và hình ảnh gắn liền với những sự kiện lịch sử quan trọng của cách mạng Việt Nam (Tổng khởi nghĩa tháng Tám). Do đó, hình ảnh này gợi nhắc về cội nguồn cách mạng, nơi khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Câu hỏi yêu cầu phân tích không khí được miêu tả qua đoạn thơ. Các từ ngữ 'rầm rập', 'đất rung', 'điệp điệp trùng trùng' gợi tả lực lượng hùng hậu, khí thế mạnh mẽ, sôi động của đoàn quân ra trận. 'Ánh sao đầu súng bạn cùng mũ nan' là hình ảnh lãng mạn hóa hiện thực, thể hiện tinh thần lạc quan, gian khổ nhưng vẫn ngời sáng lý tưởng của ng??ời lính. Đoạn này tập trung miêu tả khí thế hào hùng của cuộc kháng chiến.

Câu hỏi yêu cầu nhận diện và phân tích tác dụng của biện pháp nghệ thuật. Câu thơ sử dụng phép liệt kê ('Mưa nguồn', 'suối lũ', 'những mây', 'cùng mù') để gợi tả những khó khăn, khắc nghiệt của thiên nhiên Việt Bắc trong những ngày đầu kháng chiến. Tác dụng là nhấn mạnh sự gian khổ, thử thách mà con người Việt Bắc và cán bộ đã cùng nhau trải qua.

Câu hỏi yêu cầu phân tích tác dụng của điệp cấu trúc và điệp từ. Việc lặp lại cấu trúc câu và các từ khóa nhấn mạnh vị trí trung tâm, vai trò là nguồn sáng, niềm tin, hy vọng, là nơi quy tụ của cả nước trong cuộc kháng chiến. Việt Bắc và Hồ Chí Minh trở thành biểu tượng của sự lãnh đạo, của sức mạnh tinh thần dân tộc.

Câu hỏi yêu cầu phân tích ý nghĩa của hình ảnh cụ thể. 'Cơm chấm muối, cháo bẹ rau măng' là những món ăn cực kỳ giản dị, thiếu thốn, tiêu biểu cho cuộc sống vật chất khó khăn, gian khổ của cán bộ và nhân dân ở chiến khu Việt Bắc trong những năm kháng chiến.

Câu hỏi yêu cầu nhận diện biện pháp nghệ thuật liên quan đến âm thanh. Đoạn thơ sử dụng biện pháp tả thực kết hợp với gợi cảm giác ('tiếng mõ rừng chiều', 'chày đêm nện cối', 'đều đều suối xa') để tái hiện những âm thanh quen thuộc, đặc trưng của cuộc sống nơi núi rừng Việt Bắc, gợi không gian yên bình, lao động của con người.

Câu hỏi yêu cầu phân tích vẻ đẹp con người qua hình ảnh cụ thể. Hình ảnh người mẹ lao động ('nắng cháy lưng', 'lên rẫy bẻ từng bắp ngô') và hình ảnh học tập, sinh hoạt văn hóa ('lớp học i tờ', 'đuốc sáng', 'liên hoan') làm nổi bật vẻ đẹp của con người Việt Bắc: cần cù, chịu khó trong lao động sản xuất, ham học hỏi, lạc quan yêu đời dù trong hoàn cảnh khó khăn.

Câu hỏi yêu cầu xác định thời điểm sáng tác và phân tích ảnh hưởng của bối cảnh. Bài thơ được sáng tác năm 1954, sau chiến thắng Điện Biên Phủ và Hiệp định Giơnevơ, khi cán bộ kháng chiến rời Việt Bắc về xuôi. Bối cảnh này tạo nên tâm trạng chia ly, nhớ nhung, đồng thời là dịp để nhà thơ nhìn lại chặng đường kháng chiến, khẳng định ý nghĩa của Việt Bắc và tình quân dân.

Câu hỏi yêu cầu phân tích hình ảnh cụ thể. 'Nắng cháy lưng' là chi tiết tả thực gợi tả sự vất vả, lam lũ, phơi mình dưới nắng để lao động sản xuất, nuôi dưỡng cán bộ, bộ đội. Đây là hình ảnh tiêu biểu cho sự chịu thương chịu khó, tần tảo của người mẹ nói riêng và nhân dân Việt Bắc nói chung.

Câu hỏi yêu cầu phân tích tác dụng của điệp khúc. Điệp khúc này lặp lại ở đầu các đoạn thơ, tạo nhịp điệu, cấu trúc đối đáp, nhấn mạnh tâm trạng nhớ nhung, bâng khuâng của cả người đi và người ở. Nó cũng là sợi chỉ đỏ xuyên suốt bài thơ, kết nối các mạch cảm xúc và hình ảnh về Việt Bắc.

Câu hỏi yêu cầu phân tích mối liên hệ giữa Việt Bắc và chiến thắng. Đoạn thơ liệt kê các địa danh chiến thắng trên khắp cả nước, sau đó nhắc đến 'Việt Bắc và những mái nhà tranh'. Điều này cho thấy Việt Bắc không chỉ là hậu phương mà còn là nơi khởi nguồn, là trung tâm chỉ đạo, là sức mạnh tinh thần góp phần làm nên những chiến thắng vang dội trên khắp mọi miền đất nước.

Câu hỏi yêu cầu phân tích hình ảnh lãng mạn. 'Ánh sao' và 'đầu súng', 'mũ nan' (đồ dùng giản dị của người lính) đặt cạnh nhau tạo nên sự kết hợp giữa cái lãng mạn (ánh sao) và cái hiện thực, gian khổ (súng, mũ nan). Hình ảnh này thể hiện tinh thần lạc quan, lãng mạn, lý tưởng cao đẹp của người lính dù trong hoàn cảnh chiến đấu gian khổ, coi trời đất là bạn đồng hành.

Câu hỏi yêu cầu nhận diện biện pháp nghệ thuật. Đoạn thơ sử dụng phép nhân hóa và so sánh ('Núi giăng thành lũy sắt dày', 'Rừng che bộ đội rừng vây quân thù') để biến thiên nhiên (núi, rừng) thành những người bạn, những chiến sĩ đồng hành cùng con người chống giặc. Điều này làm nổi bật vai trò che chở, bảo vệ, hỗ trợ đắc lực của thiên nhiên Việt Bắc trong cuộc kháng chiến.

Câu hỏi yêu cầu phân tích cuộc sống tinh thần. Dù cuộc sống vật chất 'gian nan', nhưng con người vẫn 'ca vang', có 'tiếng hát ân tình', 'nghĩa tình kháng chiến', 'dậy đồng khuya'. Điều này cho thấy cuộc sống tinh thần ở Việt Bắc rất phong phú, lạc quan, đầy tình yêu thương và niềm tin vào kháng chiến, là nguồn động viên lớn lao vượt qua khó khăn.

Câu hỏi yêu cầu xác định chủ đề chính của bài thơ. Bài thơ được viết trong bối cảnh chia tay Việt Bắc, tái hiện lại những kỉ niệm về thiên nhiên, con người, cuộc sống và cuộc kháng chiến ở Việt Bắc. Tất cả đều xoay quanh và làm nổi bật 'nghĩa tình Việt Bắc', tình cảm gắn bó sâu nặng giữa cán bộ và nhân dân, giữa miền xuôi và miền ngược trong suốt những năm gian khổ. Do đó, chủ đề chính là nghĩa tình cách mạng và tổng kết cuộc kháng chiến.

Câu hỏi yêu cầu phân tích ý nghĩa của hình ảnh ẩn dụ. 'Nở hoa' thường gợi sự tươi sáng, kết quả tốt đẹp, thành công. Trong đoạn này, 'trời đất nở hoa' và 'lòng dân nở hoa' là cách nói ẩn dụ về những thành quả cách mạng rực rỡ, những chiến công vang dội và niềm vui, niềm tin, lòng phấn khởi của nhân dân sau 8 năm kháng chiến gian khổ.

Câu hỏi yêu cầu phân tích cấu trúc và tác dụng. Bài thơ có cấu trúc đối đáp 'Mình - Ta', tái hiện cuộc chia tay. Phần đầu là lời hỏi và đáp, phần sau là những hồi tưởng chi tiết về Việt Bắc (thiên nhiên, con người, kháng chiến). Cấu trúc này tạo nên giọng điệu tâm tình, bộc lộ trực tiếp tình cảm nhớ nhung, đồng thời giúp triển khai nội dung một cách tự nhiên, sâu lắng, khẳng định nghĩa tình gắn bó.

Câu hỏi yêu cầu nhận diện biện pháp tạo giọng điệu. Thể thơ lục bát truyền thống với nhịp điệu uyển chuyển, cách gieo vần lưng, vần chân quen thuộc cùng với việc sử dụng cặp đại từ xưng hô 'Mình - Ta' trong cấu trúc đối đáp là những yếu tố chính tạo nên giọng điệu tâm tình, ngọt ngào, gần gũi như ca dao dân ca cho bài thơ.

Câu hỏi yêu cầu phân tích vẻ đẹp con người qua hành động. Đoạn thơ miêu tả người mẹ Việt Bắc với sự vất vả ('nắng cháy lưng', 'lên rẫy', 'bẻ từng bắp ngô'), sự tảo tần ('rừng chiều về tới nhà lo'), và sự chăm sóc chu đáo ('măng non nấu suối cháo ngô non vàn'). Điều này làm nổi bật vẻ đẹp của sự cần cù, chịu khó, đảm đang, giàu tình thương và sự hy sinh thầm lặng của người mẹ nói riêng và nhân dân Việt Bắc nói chung trong việc nuôi dưỡng, che chở cán bộ.

Câu hỏi yêu cầu xác định hình ảnh không thuộc phần hồi tưởng. Bài thơ có các hình ảnh về thiên nhiên (rừng xanh, đèo cao, suối xa, trăng rọi), con người (mẹ nắng cháy lưng, người đan nón, cô gái hái măng, lớp học i tờ, tiếng hát), cuộc sống (cơm chấm muối, cháo bẹ rau măng, tiếng mõ, chày đêm), kháng chiến (đường Việt Bắc, quân đi, ánh sao đầu súng, núi giăng thành lũy). Hình ảnh 'đường phố tấp nập xe cộ' là hình ảnh của cuộc sống đô thị hiện đại, hoàn toàn không phù hợp với bối cảnh và nội dung của bài thơ 'Việt Bắc'.

Câu hỏi yêu cầu phân tích ý nghĩa của cụm từ. 'Thủ đô gió ngàn' là cách gọi đầy chất thơ và lãng mạn về Việt Bắc. Nó vừa khẳng định Việt Bắc là trung tâm đầu não của cuộc kháng chiến ('Thủ đô'), vừa gợi lên đặc điểm thiên nhiên hoang sơ, hùng vĩ ('gió ngàn'). Cách gọi này cho thấy sự trân trọng, tự hào về nơi đã che chở, nuôi dưỡng cách mạng, một 'thủ đô' đặc biệt giữa núi rừng.

Câu hỏi yêu cầu phân tích tâm trạng ở đoạn kết. Đoạn cuối bài thơ thể hiện niềm vui, niềm tin vào tương lai tươi sáng của cách mạng khi về xuôi, nhưng đồng thời vẫn khắc sâu nỗi nhớ và khẳng định sự gắn bó không thể phai mờ với Việt Bắc. Tình cảm thủy chung trước sau như một được nhấn mạnh.

Câu hỏi yêu cầu xác định giá trị nghệ thuật nổi bật. Bài thơ thành công rực rỡ về nghệ thuật nhờ kết hợp hài hòa tính dân tộc (thể thơ lục bát, cấu trúc đối đáp, giọng điệu tâm tình, hình ảnh quen thuộc) với tính hiện đại (phản ánh hiện thực cách mạng, sử dụng ngôn ngữ mới).

Câu hỏi yêu cầu phân tích ý nghĩa ẩn sâu trong câu hỏi. 'Mình' thứ nhất là người về xuôi, 'mình' thứ hai là chính con người của người về xuôi trong những năm tháng ở Việt Bắc. Câu hỏi này không chỉ hỏi người đi có nhớ Việt Bắc không, mà còn hỏi người đi có nhớ 'chính mình' - con người cách mạng, con người đã sống và chiến đấu hết mình ở Việt Bắc hay không. Nó thể hiện sự gắn bó máu thịt của người đi với mảnh đất và con người Việt Bắc, coi đó như một phần không thể tách rời của bản thân.

Câu hỏi yêu cầu phân tích sự phù hợp của thể thơ. Thể thơ lục bát là thể thơ truyền thống của dân tộc, gần gũi với ca dao, dân ca. Việc sử dụng lục bát giúp bài thơ có nhịp điệu uyển chuyển, giọng điệu tâm tình, ngọt ngào, dễ đi vào lòng người, rất phù hợp để thể hiện tình cảm sâu nặng, nghĩa tình cách mạng và vẻ đẹp đậm đà bản sắc dân tộc của Việt Bắc và cuộc kháng chiến.

Đoạn thơ mở đầu tái hiện cuộc chia tay đầy lưu luyến, bâng khuâng giữa chiến khu Việt Bắc và miền xuôi. Nỗi nhớ, tình cảm gắn bó được thể hiện qua lời đối đáp ân tình giữa 'mình' và 'ta'.

Câu thơ sử dụng phép liệt kê ('Mưa nguồn', 'suối lũ', 'mây cùng mù') để gợi tả những khó khăn, gian khổ đặc trưng của thiên nhiên và cuộc sống ở vùng núi Việt Bắc trong thời chiến.

Các hình ảnh này không chỉ là cảnh vật cụ thể mà còn là biểu tượng cho cội nguồn cách mạng, cho nơi đã nuôi dưỡng và che chở cho kháng chiến. Nhìn cảnh vật cụ thể gợi nhớ đến gốc gác, nơi đã gắn bó sâu nặng.

Cấu trúc đối đáp 'Mình - Ta' không chỉ là hình thức nghệ thuật mà còn thể hiện sự hòa quyện, đồng nhất giữa tình cảm cá nhân (người đi/người ở) và tình cảm cộng đồng (kháng chiến, nhân dân Việt Bắc). Nó tạo nên giọng điệu tâm tình, thủ thỉ.

Các đáp án 1, 2, 3 đều là những hình ảnh quen thuộc về cuộc sống sinh hoạt, lao động của cán bộ và nhân dân ở Việt Bắc ('cơm chấm muối', 'cháo bẹ', 'măng mai', 'hái chè'). Đáp án 4 ('Tiếng súng', 'rừng cây', 'suối reo') là hình ảnh về chiến đấu và thiên nhiên, không phải sinh hoạt/lao động cụ thể.

Các điệp từ này nhấn mạnh cường độ của nỗi nhớ, thể hiện sự day dứt, khắc khoải, không nguôi về những kỷ niệm sâu sắc, đẹp đẽ và gian khổ ở Việt Bắc.

Câu thơ 'Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi / Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng' là ví dụ điển hình. 'Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi' là vẻ đẹp thiên nhiên rực rỡ, còn 'Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng' là hình ảnh con người lao động, chiến đấu hòa mình vào cảnh vật, tạo nên bức tranh vừa hùng vĩ, vừa lãng mạn.

Đoạn thơ này miêu tả vẻ đẹp đa dạng, phong phú, tràn đầy sức sống của thiên nhiên Việt Bắc qua các mùa, đồng thời lồng ghép hình ảnh con người lao động, sinh hoạt vào đó, thể hiện sự gắn bó, hòa hợp giữa con người và cảnh vật.

Câu thơ cho thấy sự day dứt, tiếc nuối khi phải chia xa, như 'đoạn tình' (chia cắt tình cảm) với những người đã gắn bó sâu nặng ở Việt Bắc. Đây là nỗi buồn chia ly, không phải sự giải thoát hay vui vẻ.

Câu thơ 'rừng núi nhớ nhà' sử dụng phép nhân hóa, gán cho rừng núi (vật vô tri) khả năng 'nhớ' như con người, thể hiện sự gắn bó sâu nặng, nỗi nhớ không chỉ của con người mà dường như cả cảnh vật cũng cùng chung nỗi niềm.

Trong bài thơ, 'mình' và 'ta' không chỉ là đại từ xưng hô thông thường mà còn mang nhiều lớp nghĩa: là người đi - người ở, là cán bộ - nhân dân, là miền xuôi - Việt Bắc, thể hiện mối quan hệ gắn bó, hòa quyện, không thể tách rời giữa các đối tượng này.

Đoạn thơ 'Mai sau... rực rỡ sao vàng' miêu tả viễn cảnh tương lai của Việt Bắc và đất nước khi hòa bình, với những hình ảnh tươi sáng, rộn ràng, thể hiện niềm tin vào sự phát triển, đổi mới.

'Sao vàng' là biểu tượng của lá cờ Tổ quốc, của độc lập, tự do, của chiến thắng. Việc 'sao vàng' rực rỡ ở Việt Bắc (Thủ đô gió ngàn) và lan tỏa khắp mọi miền đất nước thể hiện niềm vui chiến thắng và sự thống nhất non sông.

Bài thơ mang giọng điệu tâm tình, thủ thỉ, ngọt ngào như lời trò chuyện giữa đôi lứa, nhưng ẩn sâu trong đó là tình cảm cách mạng, tình đồng chí, nghĩa đồng bào sâu nặng.

Thể thơ lục bát truyền thống, quen thuộc với tâm hồn người Việt, giúp bài thơ dễ đi vào lòng người, tạo không khí gần gũi, tâm tình, phù hợp với nội dung thể hiện nghĩa tình cách mạng.

Đường Việt Bắc được miêu tả 'Đêm đêm rầm rập như là đất rung', 'quân đi trùng điệp', 'ánh sao đầu súng bạn cùng mũ nan'. Đây là hình ảnh con đường kháng chiến tấp nập, hào hùng, biểu tượng cho sức mạnh và khí thế của cuộc kháng chiến.

Thiên nhiên Việt Bắc không chỉ là bối cảnh mà còn là người bạn, người đồng hành, nơi che chở, nuôi dưỡng con người. Con người hòa mình vào thiên nhiên, cùng nhau chia sẻ gian khổ và chiến đấu. Mối quan hệ này là sự gắn bó, hòa quyện sâu sắc.

Các âm thanh 'tiếng mõ rừng chiều', 'chày đêm nện cối' là những âm thanh quen thuộc, bình dị của cuộc sống sinh hoạt hàng ngày ở vùng nông thôn miền núi, gợi lên không khí yên bình, ấm áp, tuy giản dị nhưng đầy nghĩa tình.

Bài thơ là bản anh hùng ca và cũng là bản tình ca về cuộc kháng chiến chống Pháp và con người Việt Bắc. Nó thể hiện sâu sắc nghĩa tình cách mạng giữa cán bộ và nhân dân, ca ngợi vai trò của Việt Bắc trong kháng chiến.

Câu 'Thương nhau chia củ sắn lùi / Bát cơm sẻ nửa chăn sui đắp cùng' sử dụng phép liệt kê và tả thực cuộc sống gian khổ nhưng giàu tình nghĩa. Câu 'Nhớ người mẹ nắng cháy lưng / Địu con lên rẫy, bẻ từng bắp ngô' là tả thực. Câu 'Nhớ sao tiếng mõ rừng chiều / Chày đêm nện cối đều đều suối xa' là tả âm thanh. Câu 'Mình đi mình có nhớ mình / Tân Trào Hồng Thái, mái đình cây đa' sử dụng điệp từ và gợi địa danh lịch sử. Câu 'Nhớ gì như nhớ người yêu' trực tiếp sử dụng phép so sánh 'như nhớ người yêu' để diễn tả nỗi nhớ da diết, sâu sắc.

Việc nhắc đến các địa danh lịch sử gắn liền với những sự kiện quan trọng của cách mạng và kháng chiến giúp tái hiện không khí hào hùng của thời kỳ đó, khẳng định vai trò trung tâm của Việt Bắc và làm tăng tính chân thực, giàu sức gợi cho bài thơ.

Các hình ảnh này xuất hiện trong đoạn 'Ta về mình có nhớ ta... Rừng thu trăng rọi hòa bình', miêu tả vẻ đẹp thiên nhiên Việt Bắc theo mùa (hè với cá, hoa ban; hè với ve kêu; thu với trăng rọi). Chúng thể hiện sự phong phú, đa dạng và vẻ đẹp đặc trưng của thiên nhiên Việt Bắc.

Nỗi nhớ của 'người ở lại' (Việt Bắc) mang tính chất gợi hỏi, day dứt, trách móc nhẹ nhàng ('Mình về mình có nhớ...'). Nỗi nhớ của 'người đi' (cán bộ về xuôi) là sự khẳng định, hồi tưởng sâu sắc, chi tiết về con người, cảnh vật, cuộc sống và chiến đấu ('Ta về mình có nhớ... Nhớ gì như nhớ... Nhớ sao...'). Cả hai đều sâu nặng nhưng cách biểu đạt khác nhau.

Đoạn thơ này miêu tả khí thế hào hùng, sức mạnh to lớn của đoàn quân kháng chiến trên những con đường ra trận. Hình ảnh 'rầm rập', 'điệp điệp trùng trùng' nhấn mạnh sự đông đảo, mạnh mẽ của quân đội, thể hiện tinh thần quyết chiến quyết thắng.

Bài thơ vừa mang tính sử thi khi tái hiện lại một giai đoạn lịch sử hào hùng của dân tộc (kháng chiến chống Pháp), ca ngợi những chiến công, những con người vĩ đại. Đồng thời, nó lại mang tính trữ tình sâu sắc khi thể hiện những tình cảm cá nhân, nỗi nhớ, tình yêu quê hương, đất nước, tình đồng chí, đồng bào qua giọng điệu tâm tình, thủ thỉ.

Các khái niệm trừu tượng như 'quê hương', 'cách mạng', 'kháng chiến' được Tố Hữu cụ thể hóa và nhân hóa thông qua các hình ảnh quen thuộc, gần gũi của con người Việt Bắc, cảnh vật Việt Bắc, cuộc sống sinh hoạt và chiến đấu hàng ngày ở chiến khu.

Bài thơ khắc họa Việt Bắc là cái nôi, là căn cứ địa cách mạng, nơi che chở, nuôi dưỡng lực lượng kháng chiến, là nơi ra đời và phát triển của cuộc kháng chiến, nơi 'đầu nguồn' của cách mạng.

Đoạn thơ 'Ở đâu u ám quân thù... Vui lên Việt Bắc đèo De núi Hồng' miêu tả không khí trang nghiêm, quyết tâm trong những cuộc họp bàn, những quyết định lớn ('Vui lên Việt Bắc đèo De núi Hồng / Vui từ Đồng Tháp, An Khê / Vui lên Việt Bắc, tràn về Cửu Long') thể hiện sự lãnh đạo của Đảng và Chính phủ từ Việt Bắc đến mọi miền đất nước.

Câu thơ sử dụng phép liệt kê các hành động ('Ghè đèo, bạt suối') để gợi tả sự gian khổ, vất vả khi mở đường, xây dựng chiến khu. Đồng thời, cụm từ 'độc lập đoàn' và 'Vui lên Việt Bắc' thể hiện khí thế hăng hái, niềm vui chiến thắng, sự quyết tâm của con người.

Phong cách thơ Tố Hữu là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa tính sử thi và trữ tình, đậm đà tính dân tộc và tính hiện đại. Thơ ông thường mang giọng điệu tâm tình, ngọt ngào, sử dụng ngôn ngữ bình dị, gần gũi, giàu nhạc điệu và giàu tính biểu cảm.

Câu hỏi kiểm tra kiến thức về bối cảnh ra đời của bài thơ. "Việt Bắc" được Tố Hữu sáng tác vào tháng 10 năm 1954, khi cơ quan Trung ương Đảng và Chính phủ rời chiến khu Việt Bắc về lại thủ đô Hà Nội sau chiến thắng Điện Biên Phủ và Hiệp định Giơ-ne-vơ.

Cấu trúc "Mình - Ta" là một hình thức đối đáp quen thuộc trong ca dao, dân ca, thể hiện sự gắn bó, đồng vọng, và tâm tình sâu sắc giữa hai đối tượng, ở đây là người cán bộ cách mạng (Ta) và nhân dân Việt Bắc (Mình).

Điệp khúc này không chỉ tạo nhạc điệu cho bài thơ lục bát mà còn nhấn mạnh sâu sắc nỗi nhớ hai chiều, nỗi nhớ gắn liền giữa cảnh vật (hoa) và con người Việt Bắc (người), mở ra không gian trữ tình cho toàn bài.

Câu hỏi của Việt Bắc gợi nhắc về những ngày đầu của cách mạng và kháng chiến. Lời đáp của người cán bộ sẽ cho thấy ký ức đó có ý nghĩa như thế nào đối với họ. Lời đáp thể hiện sự không thể nào quên những kỷ niệm về thời kỳ gian khổ nhưng đầy ý nghĩa lịch sử.

Cây đa Tân Trào là địa điểm lịch sử nổi tiếng, gắn liền với Lễ xuất quân của Việt Nam Giải phóng quân (tiền thân Quân đội Nhân dân Việt Nam) trước Cách mạng tháng Tám năm 1945. Đây là biểu tượng của ngày khởi nghĩa, giành chính quyền.

"Mười lăm năm ấy" là khoảng thời gian dài gắn bó của cán bộ cách mạng với chiến khu Việt Bắc (khoảng 1940-1954), từ những ngày đầu của cách mạng cho đến khi kháng chiến chống Pháp kết thúc. Con số này thể hiện chiều sâu và bề dày của mối quan hệ, của những kỷ niệm và công lao đã cùng nhau trải qua.

Thiên nhiên Việt Bắc không chỉ là phong cảnh mà còn là chứng nhân, là không gian sống, chiến đấu, gắn bó với con người. Các hình ảnh như núi rừng, suối khe, trăng, hoa, măng, trám... đều được nhân hóa, điệp lại, gắn liền với hoạt động và tình cảm của con người, thể hiện sự hòa quyện, thân thuộc như máu thịt.

Câu thơ sử dụng biện pháp so sánh (nhớ gì *như* nhớ người yêu). Tác dụng là diễn tả cường độ và tính chất của nỗi nhớ Việt Bắc: da diết, sâu nặng, mãnh liệt, thiêng liêng như nỗi nhớ của tình yêu đôi lứa, cho thấy sự gắn bó máu thịt không thể tách rời.

Đoạn thơ này miêu tả cảnh và người Việt Bắc theo các mùa (xuân: hoa mơ nở trắng, người đan nón; hè: rừng phách đổ vàng, cô em hái măng; thu: trăng rọi hòa bình, suối sáng; đông: rừng xanh hoa chuối đỏ tươi, đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng). Cách sắp xếp này không chỉ cho thấy sự tuần hoàn của thời gian, vẻ đẹp đa dạng của thiên nhiên mà quan trọng hơn, nó lồng ghép hình ảnh con người lao động, chiến đấu vào mỗi mùa, thể hiện sự gắn bó, làm nổi bật con người Việt Bắc trong mọi hoàn cảnh.

Câu thơ này gợi nhắc về những ngày đầu gian khổ của cuộc kháng chiến, khi quân Pháp tấn công, nhân dân phải tản cư, nhà cửa tan hoang. Trong hoàn cảnh đó, Việt Bắc trở thành căn cứ địa vững chắc, nơi nhân dân và cán bộ cùng nhau dựa vào thiên nhiên hiểm trở (rừng cây núi đá) để kháng chiến chống kẻ thù chung (đánh Tây).

Phần giữa bài thơ tập trung tái hiện khí thế và những thành tựu của cuộc kháng chiến. Tố Hữu sử dụng rất nhiều phép liệt kê (liệt kê các địa danh, các hoạt động, các lực lượng) và điệp ngữ (như "nhớ", "Mình về mình có nhớ không", "Những...") kết hợp với nhịp thơ nhanh, mạnh để tạo nên âm hưởng sử thi, hào hùng về cuộc kháng chiến toàn dân, toàn diện.

Đây là những địa danh lịch sử tiêu biểu của chiến khu Việt Bắc, gắn liền với những sự kiện quan trọng của Cách mạng tháng Tám và kháng chiến chống Pháp. Việc nhắc đến các địa danh này không chỉ gợi kỷ niệm mà còn khẳng định vai trò là căn cứ địa cách mạng, là cái nôi của cuộc kháng chiến.

Hình ảnh "ngọn cờ đỏ nắng rung rung cửa nhà" là biểu tượng của Cách mạng tháng Tám năm 1945, khi cờ đỏ sao vàng tung bay khắp nơi, báo hiệu sự giành chính quyền, độc lập dân tộc.

Câu thơ sử dụng so sánh ("như là đất rung") và điệp ngữ ("điệp điệp trùng trùng") cùng với từ láy "rầm rập" để diễn tả khí thế mạnh mẽ, đông đảo, hùng hậu của đoàn quân ra trận, tạo nên âm hưởng hào hùng, cho thấy sức mạnh của quân đội cách mạng.

Hình ảnh "ánh sao" có thể hiểu theo nhiều nghĩa: ánh sao trên bầu trời đêm hành quân, ánh đèn pin, hoặc ánh sáng từ những ngôi sao trên quân phục, biểu trưng cho lý tưởng, niềm tin, sự soi đường của Đảng, Bác Hồ, tạo nên vẻ đẹp lãng mạn, thiêng liêng cho cuộc hành quân.

Đoạn thơ này miêu tả đời sống văn hóa, tinh thần của quân và dân Việt Bắc trong kháng chiến: những lớp học xóa mù chữ, những buổi liên hoan văn nghệ đầm ấm sau giờ làm việc, chiến đấu. Điều này cho thấy Việt Bắc không chỉ là căn cứ quân sự mà còn là trung tâm văn hóa, tinh thần của cuộc kháng chiến.

Việc lặp lại cấu trúc câu hỏi này không chỉ tạo tính đối đáp, hô ứng giữa "Mình" và "Ta" mà còn nhấn mạnh sự da diết, khắc khoải của nỗi nhớ từ phía người ở lại, liên tục gợi nhắc những kỷ niệm sâu sắc, thúc giục người ra đi hồi tưởng và khẳng định tình cảm của mình.

Câu thơ này khẳng định sự đồng cam cộng khổ, chia sẻ mọi khó khăn, gian khổ ("đắng cay") và cả niềm vui, hạnh phúc ("ngọt bùi") trong suốt những năm tháng gắn bó ở Việt Bắc. Đây là biểu hiện cao nhất của tình nghĩa cách mạng, tình đồng chí, nghĩa đồng bào.

Các hình ảnh này là những chi tiết đời thường, cụ thể, chân thực về cuộc sống và chiến đấu ở Việt Bắc. Chúng có sức gợi rất lớn, giúp người đọc hình dung rõ nét sự gian khổ, thiếu thốn nhưng cũng đầy tình nghĩa, sẻ chia của quân và dân, làm cho nỗi nhớ trở nên sống động, gần gũi.

Đoạn cuối bài thơ miêu tả không khí hòa bình, xây dựng đất nước với hình ảnh "mái ấm bốn bề", "tiếng hát", "ánh đèn", "Hà Nội reo vang". Không khí chuyển từ sự gian khổ, khẩn trương của chiến tranh sang sự yên bình, tươi vui, ấm no của cuộc sống mới, thể hiện niềm tin vào tương lai.

Trong thơ Tố Hữu, đặc biệt ở "Việt Bắc", thiên nhiên không chỉ là cảnh vật mà là không gian sinh tồn, là người bạn đồng hành, là chứng nhân của con người. Con người hòa mình vào thiên nhiên để chiến đấu, lao động; thiên nhiên cũng mang dấu ấn của con người (ví dụ: rừng cây núi đá ta cùng đánh Tây). Mối quan hệ này thể hiện sự gắn bó máu thịt, sự hòa quyện giữa con người và cảnh vật, làm nổi bật vẻ đẹp và sức sống của Việt Bắc trong kháng chiến.

Bài thơ mang giọng điệu tâm tình, thủ thỉ, ngọt ngào, sâu lắng của cặp đôi "Mình - Ta", thể hiện nỗi nhớ thương, biết ơn, nghĩa tình sâu nặng. Giọng điệu này rất phù hợp với thể thơ lục bát và chủ đề của bài thơ.

Thể thơ lục bát là thể thơ truyền thống của dân tộc, gần gũi với ca dao, dân ca. Việc sử dụng thể thơ này giúp bài thơ dễ đi vào lòng người, tạo âm hưởng trữ tình sâu lắng, phù hợp với giọng điệu tâm tình và chủ đề nghĩa tình cách mạng, nghĩa tình quân dân.

Hình ảnh người mẹ với "nắng cháy lưng", "địu con", "bẻ từng bắp ngô" gợi lên vẻ đẹp của sự tần tảo, chịu khó, lao động vất vả nhưng đầy tình yêu thương con cái và đóng góp thầm lặng cho cuộc sống, cho kháng chiến.

Các con số trong bài thơ không chỉ là số đếm mà mang ý nghĩa biểu trưng sâu sắc: "mười lăm năm" chỉ chiều dài thời gian gắn bó, "năm mươi sáu ngày đêm" chỉ độ dài và sự khốc liệt của chiến dịch Điện Biên Phủ. Chúng góp phần tạo nên tính sử thi, chân thực và nhấn mạnh những mốc son lịch sử quan trọng.

Đoạn thơ sử dụng phép liệt kê các địa danh gắn liền với những chiến thắng lớn của quân ta trong kháng chiến chống Pháp. Tác dụng là tái hiện không khí chiến thắng tưng bừng, rộng khắp trên mọi miền đất nước, khẳng định sức mạnh và thế chủ động của quân đội cách mạng.

Hình ảnh này là sự kết hợp độc đáo giữa cái hiện thực (mũ nan, đầu súng - trang bị đơn sơ của người lính) và cái lãng mạn, lý tưởng (ánh sao - biểu tượng của lý tưởng cách mạng, niềm tin). Nó khắc họa chân dung người chiến sĩ vừa giản dị, gắn bó với cuộc sống kháng chiến gian khổ, vừa mang trong mình lý tưởng cao đẹp, lãng mạn, sẵn sàng chiến đấu vì độc lập, tự do.

"Việt Bắc" được xem là đỉnh cao trong thơ Tố Hữu và là một trong những thành tựu xuất sắc nhất của thơ ca cách mạng Việt Nam thế kỷ XX. Bài thơ kết tinh phong cách nghệ thuật của Tố Hữu (trữ tình chính trị) và thể hiện sâu sắc chủ nghĩa yêu nước, tinh thần cách mạng trong thời kỳ kháng chiến.

Đoạn kết miêu tả không khí hân hoan, tươi vui của thủ đô hòa bình, đồng thời khẳng định tình cảm son sắt, thủy chung với Việt Bắc. Người ra đi không quên cội nguồn, luôn hướng về Việt Bắc với lòng biết ơn sâu sắc, khẳng định tình nghĩa cách mạng, nghĩa đồng bào mãi mãi không thay đổi dù hoàn cảnh đã khác xưa.

Nhan đề "Việt Bắc" không chỉ là tên một địa danh mà còn là biểu tượng cho căn cứ địa cách mạng, là cái nôi của cuộc kháng chiến, là nơi ghi dấu những kỷ niệm sâu sắc, tình nghĩa quân dân gắn bó. Nhan đề cô đọng toàn bộ nội dung và cảm xúc chủ đạo của bài thơ.

Cấu trúc đối đáp tạo không khí tâm tình, gợi mở trực tiếp cảm xúc nhớ thương, bịn rịn của cả hai phía, từ đó khơi nguồn cho dòng hồi tưởng về những kỷ niệm sâu nặng ở Việt Bắc. Nó không chỉ là hình thức đối thoại mà còn là sự đồng điệu trong tâm hồn.

Trong ngữ cảnh này, hình ảnh 'nhìn sông nhớ nguồn' là một thành ngữ quen thuộc, được Tố Hữu sử dụng để biểu tượng hóa cho việc nhớ về cội nguồn (Việt Bắc là cái nôi cách mạng) và tình nghĩa sâu nặng, thủy chung như nguồn nước không bao giờ quên nơi mình bắt đầu.

Bức tranh tứ bình không chỉ đơn thuần tả cảnh thiên nhiên mà còn là sự kết hợp hài hòa giữa thiên nhiên và con người, lao động, chiến đấu. Nó thể hiện vẻ đẹp vừa thơ mộng, trữ tình, vừa hùng tráng, gắn bó với cuộc sống kháng chiến, khẳng định sự hòa quyện giữa con người cách mạng và cảnh vật Việt Bắc qua mọi mùa.

Điệp từ 'nhớ' lặp đi lặp lại với tần suất cao, đặc biệt là ở đầu các dòng thơ, tạo nên âm hưởng chủ đạo của toàn bài thơ - nỗi nhớ. Nó nhấn mạnh, khắc sâu cảm xúc nhớ thương da diết, sâu đậm của người ra đi đối với Việt Bắc và con người nơi đây.

Hình ảnh này khắc họa chân dung người mẹ Việt Bắc vừa lam lũ, vất vả ('nắng cháy lưng', 'bẻ từng bắp ngô') trong cuộc sống lao động sản xuất, vừa đảm đang, yêu thương con ('địu con lên rẫy'). Nó thể hiện sự gian khổ nhưng kiên cường, tảo tần của người dân Việt Bắc, những người đã hết lòng nuôi dưỡng, đùm bọc cán bộ cách mạng.

Tân Trào, Hồng Thái, mái đình, cây đa là những địa danh và hình ảnh gắn liền với những sự kiện lịch sử quan trọng của cách mạng (ví dụ: cây đa Tân Trào là nơi Việt Minh tuyên thệ, mái đình Hồng Thái là nơi họp Quốc dân Đại hội). Việc Tố Hữu đưa những hình ảnh này vào bài thơ không chỉ là nhớ về địa danh mà còn là nhớ về những mốc son lịch sử, về cội nguồn và những ngày đầu gian khó nhưng hào hùng của cách mạng.

Các cụm từ 'rầm rập như là đất rung', 'điệp điệp trùng trùng' là những hình ảnh so sánh, ẩn dụ và từ láy có tính gợi tả cao, kết hợp với việc sử dụng nhiều động từ mạnh, làm nổi bật âm thanh, quy mô và khí thế mạnh mẽ, hùng hậu của đoàn quân ra trận, tạo nên bức tranh chiến đấu đầy ấn tượng.

Hình ảnh này kết hợp hai yếu tố tưởng chừng đối lập: 'ánh sao' (biểu tượng cho lý tưởng, hy vọng, vẻ đẹp lãng mạn của bầu trời đêm) và 'đầu súng', 'mũ nan' (biểu tượng cho hiện thực chiến đấu, sự gian khổ, giản dị của người lính). Sự kết hợp này thể hiện tinh thần lạc quan, lãng mạn cách mạng của người lính, họ chiến đấu không chỉ bằng vũ khí mà còn bằng lý tưởng, niềm tin vào tương lai tươi sáng, biến hiện thực gian khổ thành thơ mộng.

Câu thơ 'Thương nhau chia củ sắn lùi / Bát cơm sẻ nửa chăn sui đắp cùng' trực tiếp miêu tả hành động sẻ chia miếng ăn (củ sắn, bát cơm) và nơi ngủ (chăn sui), thể hiện sự đồng cam cộng khổ, tình nghĩa sâu nặng, không phân biệt giữa cán bộ và người dân, cùng nhau vượt qua khó khăn thiếu thốn.

Thể thơ lục bát là thể thơ truyền thống của dân tộc, gần gũi với ca dao, dân ca. Việc sử dụng thể thơ này giúp bài thơ mang âm hưởng ngọt ngào, tha thiết, dễ đi vào lòng người, phù hợp với giọng điệu tâm tình, lục bát cũng dễ tạo ra nhịp điệu đều đặn, uyển chuyển, như lời kể chuyện, tâm sự.

Đoạn thơ này chứa đựng những hình ảnh thiên nhiên đặc trưng và giàu sức gợi cảm: 'Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi', 'đèo cao nắng ánh', 'Nhớ người Rừng và Núi / Nhớ buổi cơm đình', 'Nhớ sao tiếng mõ rừng chiều'. Những hình ảnh này không chỉ tả cảnh mà còn thể hiện sự gắn bó, hòa quyện giữa thiên nhiên và con người Việt Bắc.

Dù cuộc sống gian khổ, thiếu thốn ('cơm chấm muối', 'rau đắng', 'một vài hạt sương'), nhưng con người Việt Bắc hiện lên với tinh thần lạc quan, tin tưởng vào cách mạng, sẵn sàng sẻ chia và hết lòng đùm bọc cán bộ. Bài thơ nhấn mạnh sự kiên cường, tình nghĩa, chứ không chỉ dừng lại ở việc miêu tả sự nghèo khổ.

Sự lặp lại cấu trúc 'Nhớ...' xuyên suốt phần hồi tưởng tạo nên một điệp khúc cảm xúc, nhấn mạnh dòng chảy liên tục của ký ức và nỗi nhớ. Mỗi lần lặp lại là một lần khắc sâu thêm những kỷ niệm về con người, cảnh vật, cuộc sống, chiến đấu ở Việt Bắc, thể hiện nỗi nhớ bao trùm, sâu đậm và toàn diện.

Đoạn này nói về sự 'vui', sự 'sáng' của Việt Bắc khi Đảng và Chính phủ về. Các hình ảnh 'tiếng chuông', 'giữa lòng thủ đô', 'vui sao', 'ánh sao' gợi lên niềm tin, hy vọng và không khí tươi sáng của tương lai cách mạng, khi Việt Bắc trở thành trung tâm lãnh đạo kháng chiến.

'Cá suối, măng rừng' là những sản vật đặc trưng của núi rừng Việt Bắc, là nguồn sống giản dị, đạm bạc của người dân và cán bộ trong kháng chiến. Hình ảnh này không chỉ miêu tả hiện thực đời sống mà còn biểu tượng cho sự đùm bọc, nuôi dưỡng, sẻ chia của Việt Bắc đối với cách mạng.

Các hình ảnh âm thanh như 'tiếng mõ', 'chày đêm nện cối đều đều' là những âm thanh đặc trưng của cuộc sống sinh hoạt và lao động ở vùng núi. Tố Hữu sử dụng nghệ thuật lấy âm thanh gợi hình ảnh và không khí, làm cho bức tranh Việt Bắc trở nên sống động, chân thực, gợi cảm giác gần gũi, thân thuộc về cuộc sống của người dân và cán bộ.

Bài thơ bắt đầu bằng không gian hẹp, tâm trạng bịn rịn chia ly (cuộc đối thoại). Sau đó mở rộng không gian và thời gian về quá khứ (kháng chiến ở Việt Bắc) với nhiều kỷ niệm, cảm xúc. Cuối cùng, chuyển sang không gian rộng lớn của đất nước hòa bình và tầm nhìn về tương lai tươi sáng, thể hiện sự phát triển của cách mạng và niềm tin vào thắng lợi.

Đại từ 'Mình', 'Ta' được sử dụng rất linh hoạt, lúc chỉ cán bộ, lúc chỉ người dân, lúc lại chỉ cả hai phía. Cách dùng này tạo nên một không khí tâm tình, gần gũi như lời trò chuyện của những người thân yêu, đồng thời thể hiện sự hòa quyện, không phân biệt giữa Đảng (cán bộ) và Dân, làm nổi bật tình nghĩa keo sơn.

Đoạn thơ này kết hợp hình ảnh đời sống vật chất thiếu thốn ('bát cơm chấm muối', 'trám bùi để rụng, măng mai để già' - ý nói không có người thu hái, cuộc sống vắng vẻ) với tinh thần chiến đấu ('mối thù nặng vai'), thể hiện sự gian khổ về vật chất nhưng kiên cường, quyết tâm trong chiến đấu của quân và dân Việt Bắc.

'Mười lăm năm ấy' là khoảng thời gian từ năm 1930 (thành lập Đảng) đến năm 1945 (Cách mạng tháng Tám) hoặc từ năm 1940 (khởi nghĩa Bắc Sơn) đến năm 1954 (Chiến thắng Điện Biên Phủ), tùy theo cách tính. Đây là khoảng thời gian quan trọng gắn liền với sự hình thành, phát triển và lãnh đạo cách mạng của Đảng tại Việt Bắc. Hình ảnh này gợi nhớ cả một chặng đường lịch sử đầy gian khổ nhưng cũng rất vẻ vang của cách mạng và tình nghĩa keo sơn giữa Đảng, cán bộ và nhân dân Việt Bắc.

Đoạn thơ sử dụng phép nhân hóa ('Núi giăng thành lũy', 'Rừng che', 'rừng vây') và so sánh ('thành lũy sắt dày') để biến thiên nhiên Việt Bắc thành một người đồng chí, một chiến lũy vững chắc, chủ động tham gia vào cuộc chiến đấu, bảo vệ bộ đội và vây hãm quân thù. Điều này làm nổi bật vai trò che chở, đùm bọc và hỗ trợ đắc lực của thiên nhiên đối với cách mạng.

Trong bài thơ, thiên nhiên không chỉ là bối cảnh mà còn là người bạn, người đồng chí của con người. Thiên nhiên gắn bó mật thiết với cuộc sống lao động, chiến đấu, sẻ chia của con người, cùng con người vượt qua khó khăn, tạo nên sức mạnh tổng hợp cho kháng chiến. Mối quan hệ này là sự hòa quyện, tương hỗ.

Đoạn thơ này miêu tả cảnh 'Tin vui chiến thắng trăm miền', 'Hòa Bình, Tây Bắc, Điện Biên, Việt Bắc'. Đây là những địa danh gắn liền với các chiến dịch lớn, chiến thắng vang dội. Việc nhắc đến các chiến thắng và không khí 'vui như tết' thể hiện rõ rệt niềm vui chung, khí thế lạc quan, phấn khởi của Việt Bắc khi đóng vai trò quan trọng trong cuộc kháng chiến toàn dân.

'Áo chàm' là trang phục truyền thống, đặc trưng của người dân tộc thiểu số ở Việt Bắc. Hình ảnh này không chỉ gợi lên màu sắc trang phục mà còn biểu tượng cho sự giản dị, mộc mạc, chân chất của con người Việt Bắc, những người đã hết lòng yêu thương, che chở cho cán bộ cách mạng.

Đoạn thơ này kết nối hiện tại (về xuôi) với quá khứ (kháng Nhật, thuở nào Việt Bắc). Nó cũng kết nối không gian địa lý (rừng núi thân yêu, Tân Trào, Hồng Thái) với không gian tâm tưởng (nỗi nhớ, kỷ niệm). Đây là sự kết nối giữa hiện tại và quá khứ, giữa không gian thực và không gian ký ức, làm nổi bật dòng chảy hồi tưởng của bài thơ.

Câu hỏi này thoạt nghe có vẻ lạ ('nhớ mình' là nhớ ai?). Thực chất, 'mình' ở đây vừa có thể là người ở lại hỏi người ra đi (nhớ về chính con người mình khi còn ở Việt Bắc), vừa là người ra đi tự hỏi lòng mình (liệu có quên đi phần 'mình' - con người cách mạng đã được tôi luyện ở Việt Bắc). Câu hỏi này khắc sâu nỗi nhớ, đồng thời gợi nhắc về bản sắc, cội nguồn cách mạng, nhắc nhở đừng quên chính mình đã từng sống và chiến đấu ra sao ở Việt Bắc.

Các từ láy được sử dụng rất hiệu quả để tăng tính nhạc điệu cho câu thơ, gợi tả hình ảnh (điệp điệp, trùng trùng), âm thanh (đều đều), cảm xúc (tha thiết, mặn nồng) một cách sinh động, cụ thể và nhấn mạnh. Chúng góp phần tạo nên chất trữ tình và tính biểu cảm sâu sắc cho bài thơ.

Đoạn kết này không chỉ là lời dặn dò mà còn là sự khẳng định về thành quả của cách mạng và kháng chiến. Nó nhắc nhở người về xuôi đừng quên cội nguồn, đừng quên công lao của nhân dân Việt Bắc ('nhờ ai mà được ấm no như ngày nay'). Đoạn kết thể hiện sự nối liền giữa quá khứ kháng chiến và hiện tại hòa bình, nhấn mạnh lòng biết ơn và tinh thần trách nhiệm đối với Việt Bắc.