Đề Trắc nghiệm Thật và giả – Chân trời sáng tạo (Chân Trời Sáng Tạo)

Câu 1: Khi đọc một bài báo trực tuyến về sức khỏe, bạn thấy thông tin về một phương pháp chữa bệnh ung thư mới nghe có vẻ kỳ diệu. Thông tin này được đăng trên một trang web không rõ nguồn gốc, không có tên tác giả, và chỉ dựa vào "lời kể" của một số người. Dựa trên các tiêu chí đánh giá nguồn tin, yếu tố nào sau đây LÀM GIẢM độ tin cậy của thông tin này nhất?

• A. Chủ đề bài báo là về sức khỏe.
• B. Phương pháp chữa bệnh nghe có vẻ kỳ diệu.
• C. Bài báo được đăng trực tuyến.
• D. Nguồn gốc trang web không rõ ràng và thiếu thông tin tác giả.

Câu 2: Một bài viết trên mạng xã hội chia sẻ câu chuyện cảm động về một người vô gia cư nhặt được ví tiền và trả lại cho người mất, kèm theo một bức ảnh minh họa. Tuy nhiên, khi kiểm tra kỹ bằng công cụ tìm kiếm hình ảnh, bạn phát hiện bức ảnh này đã được sử dụng trong nhiều bài viết khác nhau với các câu chuyện hoàn toàn khác, từ nhiều năm trước. Hành động kiểm tra này giúp bạn nhận diện điều gì?

• A. Câu chuyện là hoàn toàn sai sự thật.
• B. Bức ảnh được sử dụng sai ngữ cảnh hoặc là ảnh minh họa không liên quan.
• C. Người vô gia cư trong ảnh không phải là người thật.
• D. Bài viết này chắc chắn là propaganda.

Câu 3: Một quảng cáo trên truyền hình tuyên bố rằng "9/10 nha sĩ khuyên dùng" một loại kem đánh răng cụ thể. Tuy nhiên, quảng cáo không nêu rõ nghiên cứu nào đã đưa ra con số này, phạm vi nghiên cứu, hay ai đã thực hiện nghiên cứu đó. Bạn nên đặt câu hỏi nào để đánh giá tính xác thực của tuyên bố này?

• A. Giá của loại kem đánh răng này có đắt không?
• B. Loại kem đánh răng này có mùi vị như thế nào?
• C. Nghiên cứu "9/10 nha sĩ" được thực hiện khi nào và bởi ai?
• D. Có bao nhiêu loại kem đánh răng khác trên thị trường?

Câu 4: Khi phân tích một bài phát biểu của chính trị gia, bạn nhận thấy ông ấy liên tục sử dụng các từ ngữ mang tính cảm xúc mạnh như "thảm họa", "nguy hiểm tột cùng", "kẻ thù của nhân dân" để nói về phe đối lập, mà không đưa ra nhiều bằng chứng cụ thể cho các cáo buộc. Biện pháp tu từ hoặc kỹ thuật thuyết phục nào đang được sử dụng chủ yếu ở đây?

• A. Sử dụng ngôn ngữ gây cảm xúc mạnh.
• B. Trích dẫn chuyên gia.
• C. Đưa ra số liệu thống kê.
• D. Sử dụng phép so sánh.

Câu 5: Một người bạn chia sẻ với bạn một "mẹo" chữa bệnh cảm lạnh rất nhanh bằng cách ăn một loại lá cây đặc biệt. Bạn hỏi nguồn gốc của thông tin này, và người bạn trả lời rằng đó là "kinh nghiệm dân gian được truyền lại". Dựa trên tiêu chí khoa học, việc chỉ dựa vào "kinh nghiệm dân gian" mà không có kiểm chứng hoặc nghiên cứu khoa học có thể dẫn đến rủi ro gì?

• A. Phương pháp này chắc chắn không hiệu quả.
• B. Loại lá cây đó có thể là thuốc độc.
• C. Thông tin có thể không chính xác, không được kiểm chứng và tiềm ẩn rủi ro sức khỏe.
• D. Chỉ những phương pháp được đăng trên báo chí mới đáng tin.

Câu 6: Trên một diễn đàn trực tuyến, bạn đọc được một bình luận có nội dung: "Tất cả những người ủng hộ chính sách X đều là những kẻ ngu ngốc và không hiểu gì về kinh tế." Đây là một ví dụ điển hình của loại ngụy biện logic nào?

• A. Ngụy biện công kích cá nhân (Ad hominem).
• B. Ngụy biện người rơm (Straw man).
• C. Ngụy biện trượt dốc (Slippery slope).
• D. Ngụy biện dựa vào quyền lực (Appeal to authority).

Câu 7: Một bài báo đưa tin về một sự kiện gây tranh cãi. Bạn đọc bài báo từ hai tờ báo khác nhau và nhận thấy cách đưa tin, lựa chọn chi tiết và ngôn ngữ sử dụng có sự khác biệt đáng kể, dẫn đến cảm nhận khác nhau về sự kiện. Sự khác biệt này có thể là do yếu tố nào chi phối?

• A. Một trong hai tờ báo chắc chắn đăng tin giả.
• B. Phóng viên của hai tờ báo không có mặt tại cùng một địa điểm.
• C. Sự kiện đó đã thay đổi giữa hai lần đưa tin.
• D. Thiên vị (bias) trong cách lựa chọn và trình bày thông tin của từng tờ báo.

Câu 8: Bạn nhận được một tin nhắn trên điện thoại thông báo rằng bạn đã trúng thưởng một khoản tiền lớn từ một công ty mà bạn chưa từng nghe tên. Tin nhắn yêu cầu bạn cung cấp số tài khoản ngân hàng và thông tin cá nhân để nhận giải. Đây là dấu hiệu rõ ràng của hình thức lừa đảo nào?

• A. Bán hàng đa cấp.
• B. Lừa đảo trực tuyến/qua tin nhắn (Scam/Phishing).
• C. Quảng cáo sai sự thật.
• D. Chia sẻ thông tin riêng tư.

Câu 9: Khi nghiên cứu một chủ đề, bạn tìm thấy thông tin trên Wikipedia. Mặc dù Wikipedia là nguồn tài nguyên hữu ích để có cái nhìn tổng quan, nhưng vì ai cũng có thể chỉnh sửa nội dung, bạn nên làm gì để đảm bảo tính chính xác của thông tin quan trọng?

• A. Tin tưởng hoàn toàn vào thông tin trên Wikipedia vì nó phổ biến.
• B. Sao chép nguyên văn thông tin từ Wikipedia vào bài nghiên cứu của mình.
• C. Chỉ sử dụng Wikipedia và không tham khảo nguồn nào khác.
• D. Kiểm tra các nguồn tham khảo được trích dẫn trong bài viết Wikipedia và tìm kiếm thông tin từ các nguồn đáng tin cậy khác.

Câu 10: Một hình ảnh được lan truyền trên mạng xã hội cho thấy một cảnh tượng gây sốc. Để xác định xem hình ảnh này có thật hay đã bị chỉnh sửa (deepfake, photoshop), bạn có thể sử dụng công cụ hoặc phương pháp nào?

• A. Sử dụng công cụ tìm kiếm hình ảnh ngược (Reverse image search).
• B. Hỏi ý kiến bạn bè trên mạng xã hội.
• C. Chỉ tin vào cảm giác của bản thân.
• D. Chia sẻ lại ngay lập tức để cảnh báo mọi người.

Câu 11: Đâu là điểm khác biệt cốt lõi giữa "thông tin sai lệch" (misinformation) và "thông tin giả mạo có chủ đích" (disinformation)?

• A. Misinformation luôn độc hại, còn disinformation thì không.
• B. Misinformation do máy tính tạo ra, còn disinformation do con người tạo ra.
• C. Disinformation được tạo ra và lan truyền với chủ đích lừa dối, còn misinformation thì không có chủ đích đó.
• D. Misinformation chỉ xuất hiện trên mạng xã hội, còn disinformation xuất hiện ở mọi nơi.

Câu 12: Khi một người đưa ra một lập luận chỉ dựa trên việc "số đông tin vào điều đó", mà không có bằng chứng hoặc lý lẽ xác đáng, họ đang mắc phải ngụy biện nào?

• A. Ngụy biện công kích cá nhân (Ad hominem).
• B. Ngụy biện rơm (Straw man).
• C. Ngụy biện trượt dốc (Slippery slope).
• D. Ngụy biện dựa vào số đông (Appeal to popularity).

Câu 13: Bạn đang đọc một bài viết bình luận về một bộ phim. Tác giả bài viết dành phần lớn nội dung để chỉ trích ngoại hình của đạo diễn, thay vì phân tích nội dung, diễn xuất hay kỹ thuật làm phim. Hành vi này thể hiện loại thiên vị (bias) nào?

• A. Thiên vị cá nhân (Personal bias).
• B. Thiên vị xác nhận (Confirmation bias).
• C. Thiên vị truyền thông (Media bias).
• D. Thiên vị văn hóa (Cultural bias).

Câu 14: Một trang web tin tức có tên miền rất giống với một hãng thông tấn lớn (chỉ khác một vài ký tự), giao diện cũng bắt chước trang gốc, nhưng nội dung lại đăng tải những tin tức sai sự thật nghiêm trọng. Đây là ví dụ về hình thức lừa đảo trực tuyến nào?

• A. Quảng cáo lừa đảo.
• B. Tấn công từ chối dịch vụ (DDoS).
• C. Tạo website/tên miền giả mạo (Website/domain impersonation).
• D. Virus máy tính.

Câu 15: Khi nghe một câu chuyện hoặc một tuyên bố gây bất ngờ hoặc cảm xúc mạnh, phản ứng đầu tiên cần có theo nguyên tắc tư duy phản biện là gì?

• A. Tin ngay lập tức vì nó gây sốc.
• B. Chia sẻ ngay cho mọi người để cảnh báo.
• C. Tìm kiếm người khác có cùng cảm xúc để xác nhận.
• D. Dừng lại, đặt câu hỏi về nguồn gốc và tính xác thực của thông tin.

Câu 16: Một đoạn video lan truyền trên mạng cho thấy một sự kiện bất thường. Để kiểm tra tính xác thực của video, bạn có thể làm gì?

• A. Chỉ xem video và tin vào những gì mắt thấy.
• B. Kiểm tra ngày/giờ video được đăng tải, tìm kiếm các nguồn tin khác đưa tin về sự kiện tương tự.
• C. Chia sẻ video ngay lập tức để bạn bè cùng xem.
• D. Tìm kiếm các bình luận dưới video để xem mọi người nói gì.

Câu 17: Một bài viết trên blog cá nhân của một người không có chuyên môn về y tế đưa ra lời khuyên chi tiết về cách điều trị một căn bệnh phức tạp. Bạn nên đánh giá nguồn thông tin này như thế nào?

• A. Đây là thông tin đáng tin cậy vì là kinh nghiệm cá nhân.
• B. Thông tin này chắc chắn là sai hoàn toàn.
• C. Thông tin có thể không chính xác hoặc nguy hiểm do thiếu chuyên môn, cần tham khảo nguồn y tế chính thống.
• D. Chỉ cần có người khác làm theo và thấy hiệu quả là tin được.

Câu 18: Khi đọc một bài quảng cáo về sản phẩm giảm cân, bạn thấy những lời chứng thực (testimonials) từ "khách hàng" kèm theo ảnh "trước" và "sau". Bạn nên cảnh giác với điều gì khi đánh giá những lời chứng thực này?

• A. Ảnh "trước" và "sau" chắc chắn là giả.
• B. Những người đưa lời chứng thực không phải là người thật.
• C. Sản phẩm chắc chắn không có tác dụng.
• D. Lời chứng thực cá nhân không phải là bằng chứng khoa học khách quan và có thể không đại diện cho kết quả chung.

Câu 19: Một bài viết sử dụng tiêu đề giật gân, gây sốc để thu hút lượt xem, nhưng nội dung bên trong lại rất sơ sài, không liên quan nhiều hoặc thậm chí mâu thuẫn với tiêu đề. Đây là hình thức nào thường gặp trên internet?

• A. Clickbait (Nội dung câu view).
• B. Deepfake.
• C. Spam.
• D. Lừa đảo phishing.

Câu 20: Trong một cuộc tranh luận, người nói A bác bỏ hoàn toàn lập luận của người nói B bằng cách xuyên tạc hoặc bóp méo lập luận đó thành một phiên bản yếu hơn, dễ tấn công hơn, sau đó chỉ trích phiên bản đã bị bóp méo. Loại ngụy biện này được gọi là gì?

• A. Ngụy biện công kích cá nhân (Ad hominem).
• B. Ngụy biện người rơm (Straw man fallacy).
• C. Ngụy biện dựa vào cảm xúc (Appeal to emotion).
• D. Ngụy biện dựa vào quyền lực (Appeal to authority).

Câu 21: Khi phân tích một biểu đồ thống kê trong một bài báo, bạn cần chú ý đến những yếu tố nào để đánh giá tính trung thực và không bị sai lệch?

• A. Chỉ cần nhìn vào hình dạng biểu đồ.
• B. Chỉ cần đọc tiêu đề biểu đồ.
• C. Chỉ cần xem màu sắc biểu đồ có đẹp không.
• D. Nguồn dữ liệu, chú thích trục tung/hoành, tỷ lệ biểu đồ, và tiêu đề.

Câu 22: Một tin nhắn lan truyền trên WhatsApp cảnh báo về một mối nguy hiểm khẩn cấp (ví dụ: virus mới, thảm họa sắp xảy ra) và kêu gọi mọi người chia sẻ ngay lập tức để "cứu người". Tin nhắn này không có nguồn gốc chính thức và nội dung gây hoang mang. Đây là dấu hiệu của loại thông tin sai lệch nào?

• A. Tin đồn/tin giả lan truyền nhanh (Viral hoax/fake news).
• B. Quảng cáo sản phẩm.
• C. Thông báo chính thức từ cơ quan chức năng.
• D. Thư rác (Spam email).

Câu 23: Một bài viết trên Facebook đưa ra một tuyên bố gây sốc và yêu cầu người đọc "like và share nếu bạn đồng ý" hoặc "bỏ qua nếu bạn không quan tâm đến vấn đề này". Kỹ thuật này nhằm mục đích gì?

• A. Thu thập ý kiến đóng góp xây dựng.
• B. Khuyến khích tranh luận lành mạnh.
• C. Tăng tương tác, lan truyền bài viết và lợi dụng tâm lý đám đông.
• D. Kiểm tra kiến thức của người đọc.

Câu 24: Bạn xem một video trên YouTube tuyên bố về một "âm mưu" lớn đằng sau một sự kiện lịch sử. Người đăng video không phải là nhà sử học, không trích dẫn nguồn học thuật đáng tin cậy nào, và chỉ đưa ra các suy diễn cá nhân. Bạn nên đánh giá độ tin cậy của video này như thế nào?

• A. Video này chắc chắn là đúng vì nó tiết lộ sự thật.
• B. Chỉ cần video có nhiều lượt xem là đáng tin.
• C. Thông tin trong video có thể đúng vì nó khác biệt với quan điểm chính thống.
• D. Video có độ tin cậy thấp do thiếu chuyên môn của người đăng và không trích dẫn nguồn đáng tin cậy.

Câu 25: Một trang web đăng tải thông tin thời tiết cực đoan, dự báo bão lớn sắp đổ bộ với mức độ hủy diệt chưa từng có, gây hoang mang dư luận. Tuy nhiên, khi kiểm tra trang web của cơ quan khí tượng thủy văn chính thức, bạn thấy dự báo hoàn toàn khác, nhẹ nhàng hơn nhiều. Trang web đầu tiên có thể đang sử dụng kỹ thuật nào để thu hút sự chú ý?

• A. Đưa tin chính xác tuyệt đối.
• B. Phóng đại sự thật, giật gân hóa để thu hút sự chú ý.
• C. Cung cấp thông tin khoa học phức tạp.
• D. Phân tích chuyên sâu về biến đổi khí hậu.

Câu 26: Một bài đăng trên mạng xã hội sử dụng hình ảnh một con vật bị thương nặng và kêu gọi quyên góp tiền để cứu chữa, kèm theo số tài khoản ngân hàng. Tuy nhiên, bạn nghi ngờ và tìm kiếm hình ảnh đó trên internet. Bạn phát hiện hình ảnh đó đã được sử dụng từ nhiều năm trước trong một bài báo về một sự kiện khác ở một quốc gia khác. Phát hiện này cho thấy điều gì?

• A. Con vật trong ảnh đã được cứu chữa thành công.
• B. Số tài khoản ngân hàng được cung cấp là thật.
• C. Đây có thể là một vụ lừa đảo sử dụng hình ảnh giả mạo để kêu gọi quyên góp.
• D. Bài đăng này là hoàn toàn đáng tin cậy.

Câu 27: Khi đọc một bài viết trên một trang tin tức, bạn nhận thấy bài viết chỉ trình bày duy nhất một khía cạnh của vấn đề, bỏ qua hoặc giảm nhẹ các quan điểm đối lập hoặc các bằng chứng mâu thuẫn. Đây là dấu hiệu của loại thiên vị nào trong truyền thông?

• A. Thiên vị trong việc lựa chọn và trình bày thông tin.
• B. Thiên vị cá nhân của người đọc.
• C. Thiên vị do quảng cáo.
• D. Thiên vị do lỗi kỹ thuật.

Câu 28: Một bài viết trên mạng xã hội chứa rất nhiều lỗi chính tả, ngữ pháp, và sử dụng ngôn ngữ thiếu chuyên nghiệp khi nói về một chủ đề khoa học phức tạp. Những dấu hiệu này gợi ý điều gì về độ tin cậy của bài viết?

• A. Bài viết chắc chắn chứa thông tin đúng vì nó được viết bởi người thật.
• B. Lỗi chính tả không ảnh hưởng đến tính chính xác của thông tin.
• C. Bài viết được viết vội nên mới có lỗi, thông tin vẫn đáng tin.
• D. Những dấu hiệu này làm giảm đáng kể độ tin cậy của bài viết về chủ đề khoa học.

Câu 29: Bạn nhận được một email từ địa chỉ trông giống như ngân hàng của bạn, yêu cầu bạn nhấp vào một liên kết để cập nhật thông tin tài khoản khẩn cấp. Tuy nhiên, khi di chuột qua liên kết (nhưng chưa nhấp), bạn thấy địa chỉ URL thực tế rất lạ và không phải của ngân hàng. Đây là hình thức tấn công mạng nào?

• A. Tấn công lừa đảo (Phishing).
• B. Tấn công từ chối dịch vụ (DDoS).
• C. Tấn công Brute Force.
• D. Tấn công SQL Injection.

Câu 30: Đâu là mục đích chính của việc lan truyền "thông tin giả mạo có chủ đích" (disinformation)?

• A. Cung cấp thông tin chính xác và kịp thời.
• B. Lừa dối, thao túng dư luận, gây hại hoặc trục lợi.
• C. Giáo dục và nâng cao nhận thức cộng đồng.
• D. Chia sẻ kinh nghiệm cá nhân.

Câu 1: Khi đọc một bài báo trên mạng xã hội, bạn bắt gặp thông tin về một loại

• A. Ghi nhớ thông tin để tìm kiếm sau
• B. Chia sẻ ngay lập tức để cảnh báo người khác
• C. Đặt câu hỏi về nguồn gốc và bằng chứng của thông tin
• D. Tìm kiếm các bài viết khác có nội dung tương tự

Câu 2: Một quảng cáo trên truyền hình sử dụng hình ảnh một người nổi tiếng đang sử dụng sản phẩm và khẳng định

• A. Sử dụng lời chứng thực/Tựa vào uy tín (Testimonial/Appeal to Authority)
• B. Tạo cảm giác khan hiếm
• C. So sánh với đối thủ
• D. Nhấn mạnh vào tính năng kỹ thuật

Câu 3: Bạn đọc được một dòng trạng thái trên mạng xã hội:

• A. Công kích cá nhân (Ad Hominem)
• B. Người rơm (Straw Man)
• C. Trượt dốc (Slippery Slope)
• D. Dựa vào trường hợp cá biệt/Nhầm lẫn thời tiết với khí hậu

Câu 4: Một bài báo cáo về tình trạng ô nhiễm không khí tại thành phố X đưa ra biểu đồ cho thấy mức độ bụi mịn PM2.5 tăng vọt trong tháng 12 hàng năm. Tuy nhiên, bài báo không đề cập đến việc tháng 12 là mùa hanh khô, ít mưa và có nhiều hoạt động đốt rơm rạ ở vùng ngoại ô. Việc bỏ sót thông tin quan trọng này có thể dẫn đến hiểu lầm nào cho người đọc?

• A. Đánh giá thấp mức độ ô nhiễm thực tế.
• B. Hiểu sai về nguyên nhân chính hoặc tính chu kỳ của ô nhiễm.
• C. Nghi ngờ tính chính xác của số liệu bụi mịn.
• D. Cho rằng ô nhiễm chỉ xảy ra vào mùa mưa.

Câu 5: Bạn nhận được một email từ một địa chỉ lạ thông báo bạn đã trúng giải thưởng lớn từ một cuộc thi mà bạn chưa từng tham gia. Email yêu cầu bạn cung cấp thông tin cá nhân và số tài khoản ngân hàng để nhận giải. Đây là một ví dụ điển hình của loại hình thông tin sai lệch nào?

• A. Lừa đảo trực tuyến (Phishing)
• B. Tin giả (Fake news)
• C. Thông tin lỗi thời
• D. Quảng cáo sai sự thật

Câu 6: Khi một người chỉ tìm kiếm và chấp nhận những thông tin củng cố cho niềm tin hoặc quan điểm sẵn có của mình, đồng thời bỏ qua hoặc bác bỏ những thông tin mâu thuẫn, họ đang chịu ảnh hưởng của loại thiên kiến nhận thức nào?

• A. Thiên kiến neo giữ (Anchoring bias)
• B. Hiệu ứng hào quang (Halo effect)
• C. Thiên kiến lạc quan (Optimism bias)
• D. Thiên kiến xác nhận (Confirmation bias)

Câu 7: Một bài phát biểu chính trị sử dụng liên tục các từ ngữ mang tính cảm xúc mạnh như

• A. Cung cấp thông tin khách quan
• B. Tác động mạnh mẽ đến cảm xúc của người nghe
• C. Thể hiện sự trung lập
• D. Khuyến khích phân tích logic

Câu 8: Một tờ báo đăng một bức ảnh cũ về một sự kiện ở quốc gia A, nhưng lại chú thích rằng bức ảnh đó chụp một sự kiện tương tự đang diễn ra ở quốc gia B để minh họa cho bài viết về quốc gia B. Hành động này được xem là gì trong bối cảnh thông tin sai lệch?

• A. Bịa đặt hoàn toàn (Fabrication)
• B. Thông tin lỗi thời (Outdated information)
• C. Sử dụng nội dung sai ngữ cảnh (False context)
• D. Thông tin chế giễu (Satire)

Câu 9: Để kiểm tra tính xác thực của một thông tin được lan truyền nhanh chóng trên mạng, bước đầu tiên và quan trọng nhất bạn nên làm là gì?

• A. Kiểm tra nguồn gốc của thông tin.
• B. Hỏi ý kiến bạn bè và người thân.
• C. Tìm kiếm thông tin tương tự trên cùng một nền tảng mạng xã hội.
• D. Chờ xem có bao nhiêu người khác chia sẻ thông tin đó.

Câu 10: Một bài đăng trên blog cá nhân đưa ra các

• A. Thông tin sai lệch không chủ ý (Misinformation)
• B. Thông tin sai lệch có chủ đích (Disinformation)
• C. Thông tin gây hiểu lầm (Misleading content)
• D. Nội dung châm biếm (Satirical content)

Câu 11: Khi phân tích một bài viết tranh luận về một vấn đề xã hội, việc xác định luận đề (thesis statement) và các luận điểm (arguments) hỗ trợ là nhằm mục đích gì?

• A. Ghi nhớ các chi tiết cụ thể được nhắc đến.
• B. Tìm ra lỗi chính tả và ngữ pháp.
• C. Hiểu rõ quan điểm chính và cấu trúc lập luận của tác giả.
• D. Xác định số lượng đoạn văn trong bài.

Câu 12: Một chiến dịch quảng cáo cho một sản phẩm giảm cân sử dụng hình ảnh

• A. Làm tăng ấn tượng về hiệu quả của sản phẩm bằng cách thao túng hình ảnh.
• B. Cung cấp bằng chứng khoa học về hiệu quả giảm cân.
• C. So sánh công bằng giữa hai thời điểm.
• D. Giúp người xem dễ dàng nhận diện người mẫu.

Câu 13: Trong một cuộc thảo luận, một người bác bỏ ý kiến của người khác bằng cách nói:

• A. Ngụy biện người rơm (Straw Man)
• B. Ngụy biện trượt dốc (Slippery Slope)
• C. Ngụy biện dựa vào số đông (Ad Populum)
• D. Ngụy biện công kích cá nhân (Ad Hominem)

Câu 14: Một trang tin tức chỉ đăng tải những bài viết ca ngợi một chính đảng cụ thể và bóp méo hoặc bỏ qua những thông tin tiêu cực về chính đảng đó, đồng thời thường xuyên đưa tin tiêu cực (có thể đúng hoặc sai) về các chính đảng đối lập. Trang tin này thể hiện rõ ràng đặc điểm nào?

• A. Tính khách quan tuyệt đối.
• B. Có sự thiên kiến (bias) rõ rệt.
• C. Áp dụng tiêu chuẩn báo chí nghiêm ngặt.
• D. Cung cấp cái nhìn đa chiều.

Câu 15: Khi một thông tin sai lệch được lan truyền trên mạng xã hội, nó thường được khuếch đại bởi các yếu tố như cảm xúc mạnh (giận dữ, sợ hãi, bất ngờ), tính mới lạ và việc người dùng có xu hướng chia sẻ nhanh chóng mà ít kiểm chứng. Hiện tượng này cho thấy điều gì về sự lan truyền thông tin sai lệch?

• A. Thông tin sai lệch chỉ ảnh hưởng đến một nhóm nhỏ người dùng.
• B. Kiểm chứng thông tin trên mạng xã hội là rất dễ dàng.
• C. Thông tin sai lệch thường được thiết kế để khai thác cảm xúc và hành vi người dùng, thúc đẩy lan truyền nhanh chóng.
• D. Các nền tảng mạng xã hội có cơ chế ngăn chặn hiệu quả mọi thông tin sai lệch.

Câu 16: Một nhà khoa học công bố kết quả nghiên cứu của mình trên một tạp chí khoa học uy tín sau khi được các chuyên gia khác cùng lĩnh vực đánh giá (peer-review). Việc công bố này có ý nghĩa gì đối với độ tin cậy của kết quả nghiên cứu?

• A. Kết quả đã trải qua quy trình đánh giá bởi chuyên gia, làm tăng độ tin cậy.
• B. Kết quả chắc chắn đúng 100% và không thể sai.
• C. Kết quả chỉ có giá trị tham khảo, không đáng tin cậy.
• D. Quy trình peer-review không có tác động đến độ tin cậy.

Câu 17: Bạn thấy một bài đăng trên Facebook khẳng định rằng

• A. Các bài đăng cá nhân trên mạng xã hội.
• B. Các diễn đàn chia sẻ kinh nghiệm dân gian.
• C. Trang web chính thức của các tổ chức y tế uy tín (ví dụ: WHO, Bộ Y tế) hoặc các tạp chí y khoa.
• D. Các trang bán sản phẩm chức năng.

Câu 18: Một bài quảng cáo cho một loại kem dưỡng da mới sử dụng cụm từ

• A. Cung cấp thông tin minh bạch về sản phẩm.
• B. Nhấn mạnh vào giá cả phải chăng.
• C. Khuyến khích người tiêu dùng tự tìm hiểu sâu hơn.
• D. Tạo cảm giác sản phẩm có giá trị khoa học và độc đáo, dù thiếu thông tin cụ thể.

Câu 19: Khi đọc một đoạn văn mô tả về một sự kiện lịch sử, làm thế nào để phân biệt giữa sự thật (fact) và ý kiến (opinion) của người viết?

• A. Sự thật thường dài hơn ý kiến.
• B. Sự thật có thể được kiểm chứng bằng bằng chứng khách quan, còn ý kiến là nhận định hoặc cảm xúc cá nhân.
• C. Ý kiến luôn đúng, còn sự thật thì không chắc chắn.
• D. Không thể phân biệt được hai loại này.

Câu 20: Một bài đăng trên mạng xã hội lan truyền một câu chuyện cảm động về một người gặp hoàn cảnh khó khăn, kêu gọi quyên góp. Tuy nhiên, khi kiểm tra bằng cách tìm kiếm ngược hình ảnh và thông tin trên các trang tin chính thống, bạn không tìm thấy bất kỳ thông tin nào về câu chuyện này. Khả năng cao đây là loại thông tin nào?

• A. Câu chuyện có thể là bịa đặt (hoặc sai sự thật) nhằm mục đích lừa đảo.
• B. Câu chuyện chắc chắn là thật và chỉ được đăng trên mạng xã hội.
• C. Đây là một hình thức quảng cáo thông minh.
• D. Thông tin bị thiếu do lỗi kỹ thuật.

Câu 21: Một trang web có giao diện giống hệt một tờ báo lớn, sử dụng logo và phông chữ tương tự, nhưng địa chỉ URL lại có một vài ký tự khác biệt nhỏ. Nội dung trên trang này thường là các tin tức giật gân, sai sự thật. Thủ đoạn này được gọi là gì?

• A. Tăng cường bảo mật website.
• B. Tối ưu hóa công cụ tìm kiếm (SEO).
• C. Giả mạo nguồn tin (Spoofing) để lừa dối người đọc.
• D. Thiết kế website sáng tạo.

Câu 22: Trong một bài viết khoa học, việc tác giả trích dẫn nguồn đầy đủ và chính xác các thông tin, số liệu, hoặc ý tưởng không phải của mình thể hiện điều gì?

• A. Tác giả không có ý tưởng riêng.
• B. Bài viết chỉ là tổng hợp thông tin từ nhiều nguồn.
• C. Tác giả cố gắng kéo dài bài viết.
• D. Thể hiện tính minh bạch, tôn trọng nguồn gốc thông tin và tăng độ tin cậy của bài viết.

Câu 23: Một bài đăng trên mạng xã hội có tiêu đề rất sốc và giật gân (

• A. Thu hút lượt click (clickbait) để tăng tương tác hoặc doanh thu quảng cáo.
• B. Cung cấp thông tin chi tiết và đầy đủ.
• C. Giáo dục cộng đồng về một vấn đề nghiêm trọng.
• D. Khuyến khích thảo luận học thuật.

Câu 24: Khi bạn tìm kiếm thông tin về một chủ đề gây tranh cãi, điều quan trọng là phải tìm hiểu từ nhiều nguồn khác nhau có quan điểm đa dạng. Việc này giúp bạn làm gì?

• A. Tìm ra nguồn tin duy nhất đúng tuyệt đối.
• B. Có cái nhìn đa chiều, nhận diện các quan điểm khác nhau và hình thành đánh giá khách quan hơn.
• C. Chỉ tìm kiếm thông tin củng cố quan điểm của bản thân.
• D. Tốn nhiều thời gian hơn mà không có lợi ích gì.

Câu 25: Một biểu đồ cột so sánh doanh số bán hàng của hai công ty trong 5 năm. Trục tung (biểu thị doanh số) của biểu đồ công ty A bắt đầu từ 0, trong khi trục tung của biểu đồ công ty B bắt đầu từ 100 tỷ đồng, mặc dù doanh số của cả hai công ty đều trên 100 tỷ. Việc điều chỉnh điểm bắt đầu của trục tung trong biểu đồ công ty B có thể gây ra hiệu ứng thị giác sai lệch nào?

• A. Làm giảm sự khác biệt giữa các năm.
• B. Giúp người đọc dễ dàng so sánh tuyệt đối giữa hai công ty.
• C. Không ảnh hưởng đến cách người đọc cảm nhận dữ liệu.
• D. Làm phóng đại mức tăng trưởng hoặc sự khác biệt, gây hiểu lầm về quy mô thực tế.

Câu 26:

• A. Ngụy biện người rơm (Straw Man)
• B. Ngụy biện dựa vào cảm xúc (Appeal to Emotion)
• C. Ngụy biện trượt dốc (Slippery Slope)
• D. Ngụy biện dựa vào số đông (Ad Populum)

Câu 27: Một bài viết trên một trang web không rõ nguồn gốc khẳng định rằng

• A. Số liệu được trình bày bằng số thay vì chữ.
• B. Thông tin về phương pháp khảo sát, quy mô mẫu và nguồn gốc của số liệu.
• C. Việc sử dụng con số 9/10.
• D. Tiêu đề bài viết.

Câu 28: Một bức ảnh được chỉnh sửa để thêm hoặc bớt các chi tiết nhằm thay đổi hoàn toàn ý nghĩa ban đầu của nó, sau đó được lan truyền như thật. Đây là ví dụ về loại hình thông tin sai lệch nào ở mức độ nghiêm trọng?

• A. Nội dung giả mạo (Fabricated content).
• B. Nội dung sai lệch không chủ ý (Misinformation).
• C. Nội dung chế giễu (Satire).
• D. Nội dung gây hiểu lầm (Misleading content).

Câu 29: Khi bạn nhận được một thông điệp lan truyền mạnh mẽ trên các ứng dụng nhắn tin cá nhân (ví dụ: Zalo, Viber) về một sự kiện khẩn cấp hoặc một cảnh báo sức khỏe, bạn nên làm gì để tránh vô tình lan truyền thông tin sai lệch?

• A. Chia sẻ ngay lập tức đến tất cả danh bạ để cảnh báo mọi người.
• B. Tin tưởng hoàn toàn vì nó được gửi từ người quen.
• C. Xóa ngay lập tức mà không đọc nội dung.
• D. Kiểm chứng thông tin bằng cách tìm kiếm trên các kênh chính thức, đáng tin cậy (ví dụ: trang web của chính phủ, báo chí uy tín) trước khi chia sẻ.

Câu 30: Mục đích cuối cùng của việc rèn luyện kỹ năng nhận diện

• A. Trở thành chuyên gia kiểm chứng thông tin cho người khác.
• B. Có khả năng tiếp nhận, xử lý thông tin một cách chủ động, có chọn lọc và trách nhiệm, đưa ra quyết định dựa trên nền tảng thông tin đáng tin cậy.
• C. Chỉ đọc và tin tưởng duy nhất một nguồn tin.
• D. Tránh hoàn toàn việc tiếp xúc với thông tin từ mạng xã hội.

Câu 1: Khi đánh giá một thông tin trên mạng xã hội, yếu tố nào sau đây **ít quan trọng nhất** trong việc xác định tính xác thực của thông tin?

• A. Nguồn gốc của thông tin (đến từ đâu)
• B. Số lượt thích và chia sẻ bài viết
• C. Ngày đăng tải thông tin
• D. Có dẫn chứng, bằng chứng cụ thể kèm theo không

Câu 2: Đọc đoạn văn sau:

• A. Nghiên cứu mới nhất từ Đại học Khoa học Tự nhiên
• B. việc tiếp xúc với ánh nắng mặt trời buổi sáng sớm có liên quan mật thiết đến việc cải thiện tâm trạng.
• C. việc cải thiện tâm trạng
• D. cá nhân tôi thấy rằng chỉ cần uống một tách cà phê ngon cũng đủ để tôi cảm thấy sảng khoái cả ngày.

Câu 3: Một bài viết trên mạng xã hội đưa tin về một loại "thần dược" chữa bách bệnh. Bài viết sử dụng hình ảnh trước và sau của một vài người được cho là đã khỏi bệnh nhờ dùng sản phẩm này, kèm theo những lời chứng thực đầy cảm xúc. Tuy nhiên, không có thông tin về thành phần, cơ chế hoạt động hay bất kỳ nghiên cứu khoa học nào chứng minh hiệu quả. Đây là ví dụ điển hình của loại thông tin sai lệch nào và sử dụng thủ pháp gì?

• A. Tin giả (fake news) - Sử dụng số liệu thống kê giả mạo
• B. Thông tin thiên vị (biased information) - Che giấu nguồn gốc
• C. Quảng cáo lừa đảo - Sử dụng lời chứng thực cá nhân không được kiểm chứng
• D. Bình luận cá nhân - Không có giá trị thông tin

Câu 4: Khi tranh luận về việc cấm sử dụng túi ni lông, một người phát biểu:

• A. Ngụy biện tấn công cá nhân (Ad Hominem)
• B. Ngụy biện người rơm (Straw Man)
• C. Ngụy biện trượt dốc (Slippery Slope)
• D. Ngụy biện kêu gọi cảm xúc (Appeal to Emotion)

Câu 5: Một bài báo cáo về biến đổi khí hậu chỉ phỏng vấn các nhà khoa học có quan điểm nghi ngờ về mức độ nghiêm trọng của biến đổi khí hậu, trong khi bỏ qua ý kiến của đa số cộng đồng khoa học đồng thuận về vấn đề này. Bài báo này có khả năng mắc phải lỗi gì trong việc trình bày thông tin?

• A. Thiên vị (Bias)
• B. Sai sự thật hoàn toàn (Outright Falsehood)
• C. Lỗi chính tả và ngữ pháp
• D. Sử dụng quá nhiều thuật ngữ chuyên ngành

Câu 6: Để kiểm chứng một thông tin gây sốc được chia sẻ rộng rãi trên mạng, bước hành động hiệu quả nhất là gì?

• A. Chia sẻ ngay lập tức để cảnh báo mọi người.
• B. Hỏi ý kiến bạn bè trên mạng xã hội.
• C. Tìm kiếm thông tin tương tự từ các nguồn tin tức chính thống, uy tín khác.
• D. Tin vào thông tin nếu nó phù hợp với quan điểm của bản thân.

Câu 7: Thông tin sai lệch (misinformation) và thông tin bịa đặt (disinformation) khác nhau chủ yếu ở điểm nào?

• A. Ý định của người tạo ra hoặc lan truyền thông tin.
• B. Mức độ sai lệch của thông tin.
• C. Kênh truyền tải thông tin.
• D. Số lượng người tiếp cận thông tin.

Câu 8: Bạn đọc được một bài viết nói rằng

• A. Ngụy biện tấn công cá nhân (Ad Hominem)
• B. Ngụy biện người rơm (Straw Man)
• C. Ngụy biện trượt dốc (Slippery Slope)
• D. Ngụy biện quy nạp vội vã (Hasty Generalization)

Câu 9: Tại sao việc hiểu rõ bối cảnh (context) lại quan trọng khi đánh giá tính xác thực của một thông tin?

• A. Vì bối cảnh luôn chứa đựng sự thật tuyệt đối.
• B. Vì bối cảnh giúp xác định ý nghĩa thực sự và độ phù hợp của thông tin.
• C. Vì bối cảnh làm cho thông tin trở nên khó hiểu hơn.
• D. Vì bối cảnh chỉ quan trọng đối với các thông tin lịch sử.

Câu 10: Một quảng cáo về kem đánh răng tuyên bố:

• A. Sử dụng số liệu hoàn toàn bịa đặt.
• B. Công bố nghiên cứu từ một nguồn không tồn tại.
• C. Che giấu hoàn toàn sự thật.
• D. Trình bày thông tin một cách chọn lọc hoặc phóng đại, sử dụng disclaimer nhỏ để tránh trách nhiệm.

Câu 11: Bạn nhận được một email từ một địa chỉ lạ thông báo bạn đã trúng thưởng một khoản tiền lớn, nhưng yêu cầu bạn cung cấp thông tin cá nhân và số tài khoản ngân hàng để nhận thưởng. Loại hình lừa đảo này dựa trên việc lợi dụng điều gì ở người nhận?

• A. Kiến thức chuyên sâu về công nghệ thông tin.
• B. Sự cả tin, lòng tham hoặc thiếu cảnh giác của người nhận.
• C. Khả năng phân tích logic của người nhận.
• D. Sự thật về việc trúng thưởng.

Câu 12: Một người bạn chia sẻ một hình ảnh trên mạng xã hội và khẳng định đó là bằng chứng về một sự kiện bất thường. Bạn nghi ngờ tính xác thực của hình ảnh này. Công cụ hoặc phương pháp nào sau đây có thể giúp bạn kiểm tra tính xác thực của hình ảnh đó?

• A. Sử dụng công cụ tìm kiếm ngược hình ảnh (Reverse Image Search).
• B. Chỉ cần nhìn kỹ bằng mắt thường.
• C. Hỏi người bạn đó xem họ lấy ảnh từ đâu.
• D. Đăng lại hình ảnh lên trang cá nhân để hỏi mọi người.

Câu 13: Tại sao việc hiểu về các ngụy biện (logical fallacies) lại quan trọng trong việc đánh giá thông tin?

• A. Để trở thành người tranh luận giỏi hơn.
• B. Để biết cách tạo ra các lập luận sai khiến người khác tin theo.
• C. Để nhận diện và tránh bị lừa bởi các lập luận thiếu logic hoặc đánh lạc hướng.
• D. Để biết tên gọi các loại lỗi trong giao tiếp.

Câu 14: Một chiến dịch quảng cáo sử dụng hình ảnh một người nổi tiếng mà bạn ngưỡng mộ đang sử dụng sản phẩm của họ, ngụ ý rằng nếu bạn muốn thành công hoặc giống người đó, bạn cũng nên dùng sản phẩm này. Đây là ví dụ về thủ pháp tuyên truyền nào?

• A. Lập luận "Người rơm" (Straw Man)
• B. Sử dụng lời chứng thực/người nổi tiếng (Testimonial)
• C. Tấn công cá nhân (Ad Hominem)
• D. Trượt dốc (Slippery Slope)

Câu 15: Khi đọc một bài báo về một chủ đề gây tranh cãi, bạn nhận thấy tác giả thường xuyên sử dụng những từ ngữ mang tính cảm xúc mạnh (ví dụ: "đáng sợ", "kinh hoàng", "tuyệt vời", "phi thường") thay vì ngôn ngữ trung lập, khách quan. Điều này có thể là dấu hiệu của điều gì?

• A. Bài viết có thể mang tính chủ quan, thiên vị hoặc nhằm mục đích thao túng cảm xúc.
• B. Tác giả là một nhà văn giỏi, có khả năng diễn đạt phong phú.
• C. Thông tin trong bài viết hoàn toàn chính xác và đáng tin cậy.
• D. Bài viết được viết bởi một chuyên gia trong lĩnh vực đó.

Câu 16: Một bài đăng cảnh báo về một sản phẩm mới, nói rằng:

• A. Ngụy biện tấn công cá nhân (Ad Hominem)
• B. Ngụy biện người rơm (Straw Man)
• C. Ngụy biện trượt dốc (Slippery Slope)
• D. Ngụy biện kêu gọi cảm xúc (Appeal to Emotion)

Câu 17: Khi đối diện với một thông tin gây nghi ngờ, việc đặt câu hỏi như "Ai là người tạo ra thông tin này?", "Họ có động cơ gì?", "Họ có chuyên môn trong lĩnh vực này không?" giúp bạn đánh giá điều gì?

• A. Độ tin cậy và tính thiên vị của nguồn thông tin.
• B. Tính đúng đắn về mặt ngữ pháp của thông tin.
• C. Số lượng người đã đọc thông tin đó.
• D. Thời gian cần thiết để đọc thông tin.

Câu 18: Một bản tin đưa tin về một vụ việc, sử dụng hình ảnh cũ từ một sự kiện khác có tính chất tương tự nhưng không liên quan trực tiếp đến vụ việc đang được đưa tin. Việc sử dụng hình ảnh này có thể nhằm mục đích gì?

• A. Để cung cấp thông tin chính xác và khách quan.
• B. Để làm cho bài viết ngắn gọn hơn.
• C. Để chứng minh vụ việc là hoàn toàn mới.
• D. Để gây hiểu lầm, thao túng cảm xúc hoặc phóng đại sự việc.

Câu 19: Bạn đọc được một bài báo cáo kết quả khảo sát cho thấy 80% học sinh thích học trực tuyến hơn học trực tiếp. Tuy nhiên, bạn phát hiện ra rằng khảo sát này chỉ được thực hiện trên một nhóm học sinh tham gia một khóa học trực tuyến tự chọn. Kết quả khảo sát này có đáng tin cậy để kết luận về ý kiến của TẤT CẢ học sinh không? Tại sao?

• A. Có, vì 80% là một tỷ lệ rất cao.
• B. Không, vì mẫu khảo sát không đại diện cho toàn bộ học sinh.
• C. Có, vì đó là kết quả từ một khảo sát.
• D. Không thể nói chắc chắn nếu không biết tổng số học sinh được khảo sát.

Câu 20: "Hội chứng buồng vang" (Echo chamber) hoặc "bong bóng lọc" (Filter bubble) trên mạng xã hội có thể ảnh hưởng đến khả năng phân biệt thật giả của một người như thế nào?

• A. Khiến họ ít tiếp xúc với các quan điểm trái chiều và thông tin phản bác, dễ tin vào thông tin củng cố niềm tin sẵn có.
• B. Giúp họ tiếp cận nhiều nguồn thông tin đa dạng hơn.
• C. Tăng cường kỹ năng phân tích và đánh giá thông tin một cách khách quan.
• D. Không ảnh hưởng gì đến khả năng phân biệt thật giả.

Câu 21: Khi đọc một tiêu đề tin tức giật gân, điều đầu tiên bạn nên làm để đánh giá sơ bộ tính xác thực là gì?

• A. Chia sẻ ngay lập tức vì nó có vẻ quan trọng.
• B. Tin ngay vì tiêu đề rất ấn tượng.
• C. Đọc kỹ toàn bộ nội dung bài viết, không chỉ dựa vào tiêu đề.
• D. Bỏ qua vì tiêu đề quá giật gân.

Câu 22: Một video trên mạng xã hội cho thấy một sự kiện đáng kinh ngạc. Khi xem video này, bạn nên chú ý đến những yếu tố nào để đánh giá tính xác thực của nó?

• A. Chỉ cần xem video có vẻ chân thực hay không.
• B. Chỉ cần xem số lượt xem và bình luận.
• C. Chỉ cần xem người đăng video có phải là người quen không.
• D. Nguồn gốc video, thời gian/địa điểm, dấu hiệu chỉnh sửa, và thông tin từ các nguồn khác.

Câu 23: Tại sao thông tin sai lệch thường lan truyền nhanh hơn sự thật, đặc biệt trên mạng xã hội?

• A. Thông tin sai lệch thường được thiết kế để gây sốc, khơi gợi cảm xúc mạnh hoặc phù hợp với thiên kiến của người dùng, thúc đẩy việc chia sẻ.
• B. Mạng xã hội ưu tiên hiển thị thông tin sai lệch.
• C. Mọi người đều thích đọc tin giả hơn tin thật.
• D. Thông tin sai lệch thường ngắn gọn và dễ đọc hơn.

Câu 24: Khi một người đưa ra lập luận rằng:

• A. Ngụy biện tấn công cá nhân (Ad Hominem)
• B. Ngụy biện người rơm (Straw Man)
• C. Ngụy biện trượt dốc (Slippery Slope)
• D. Ngụy biện kêu gọi sự thiếu hiểu biết (Argument from Ignorance)

Câu 25: Bạn nghe một đoạn ghi âm được cho là bằng chứng về một vụ bê bối. Để đánh giá tính xác thực của đoạn ghi âm này, bạn nên xem xét những yếu tố nào?

• A. Chỉ cần nghe xem giọng nói có quen thuộc không.
• B. Nguồn gốc của đoạn ghi âm, bối cảnh, chất lượng âm thanh, và có bằng chứng xác nhận từ nguồn khác không.
• C. Chỉ cần xem đoạn ghi âm có dài hay ngắn.
• D. Không cần kiểm tra, chỉ cần tin vào người gửi.

Câu 26: Tư duy phản biện (critical thinking) là gì và tại sao nó lại là kỹ năng quan trọng trong thời đại thông tin bùng nổ?

• A. Là khả năng ghi nhớ thông tin nhanh chóng.
• B. Là khả năng tranh luận để bảo vệ quan điểm của mình bằng mọi giá.
• C. Là khả năng phân tích, đánh giá thông tin một cách khách quan, dựa trên bằng chứng và logic để đưa ra kết luận đúng đắn.
• D. Là khả năng thuyết phục người khác tin vào ý kiến của mình.

Câu 27: Một bài đăng trên mạng xã hội nói rằng

• A. Thông tin sai sự thật nghiêm trọng, có thể là bịa đặt.
• B. Một ý kiến cá nhân không có hại.
• C. Một giả thuyết khoa học cần được nghiên cứu thêm.
• D. Một sự thật đã được chứng minh.

Câu 28: Tại sao việc chỉ đọc tiêu đề hoặc lướt qua nội dung (skimming) có thể khiến bạn dễ bị lừa bởi thông tin sai lệch?

• A. Vì tiêu đề luôn chứa đựng toàn bộ sự thật.
• B. Vì đọc lướt giúp bạn xử lý thông tin nhanh hơn.
• C. Vì các thông tin sai lệch thường chỉ nằm ở phần cuối bài viết.
• D. Vì bạn có thể bỏ lỡ các chi tiết quan trọng, bằng chứng, hoặc bối cảnh cần thiết để đánh giá tính xác thực.

Câu 29: Khi một thông tin sai lệch được lan truyền, việc sửa chữa nó thường khó khăn hơn nhiều so với việc tạo ra nó. Hiện tượng tâm lý nào sau đây có thể giải thích một phần lý do này?

• A. Thiên kiến xác nhận (Confirmation Bias) - xu hướng tin vào thông tin phù hợp với niềm tin sẵn có.
• B. Hiệu ứng Dunning-Kruger - người kém năng lực có xu hướng đánh giá quá cao khả năng của mình.
• C. Hiệu ứng Placebo - niềm tin vào điều trị giả có thể mang lại kết quả thực tế.
• D. Thiên kiến hành động (Action Bias) - xu hướng muốn hành động thay vì không làm gì.

Câu 30: Trong bối cảnh thông tin đa chiều và phức tạp ngày nay, kỹ năng quan trọng nhất để tự bảo vệ mình khỏi thông tin sai lệch và bịa đặt là gì?

• A. Chỉ đọc thông tin từ một vài nguồn tin tức yêu thích.
• B. Tin vào số đông những người chia sẻ thông tin.
• C. Tránh tiếp nhận mọi thông tin mới.
• D. Phát triển tư duy phản biện, kỹ năng kiểm chứng thông tin và đa dạng hóa nguồn tin.

Câu 1: Một bài báo trên mạng xã hội đưa tin về một sự kiện gây sốc, sử dụng tiêu đề giật gân và hình ảnh minh họa không rõ nguồn gốc. Bạn kiểm tra thông tin này bằng cách tìm kiếm trên các trang tin chính thống đã được xác minh. Hành động của bạn thể hiện kỹ năng quan trọng nào trong việc phân biệt thật và giả?

• A. Chỉ dựa vào cảm xúc cá nhân để đánh giá thông tin.
• B. Chấp nhận thông tin vì nó phù hợp với niềm tin của mình.
• C. Đối chiếu thông tin từ nhiều nguồn đáng tin cậy khác nhau.
• D. Chia sẻ ngay lập tức để cảnh báo mọi người.

Câu 2: Khi đọc một đoạn văn nghị luận về một vấn đề xã hội, bạn nhận thấy tác giả thường xuyên sử dụng các cụm từ mang tính cảm thán mạnh mẽ, kết tội gay gắt một nhóm người nhất định mà không đưa ra bằng chứng cụ thể. Yếu tố nào trong cách viết này gợi ý rằng bạn cần xem xét tính khách quan và có thể có sự thiên vị (bias) trong bài viết?

• A. Sử dụng nhiều từ ngữ chuyên ngành.
• B. Cấu trúc lập luận chặt chẽ.
• C. Trích dẫn số liệu thống kê rõ ràng.
• D. Ngôn ngữ cảm xúc mạnh mẽ, thiếu bằng chứng cụ thể và kết tội chung chung.

Câu 3: Một quảng cáo sản phẩm làm đẹp trên truyền hình chiếu cảnh một người nổi tiếng xinh đẹp tuyên bố rằng chính sản phẩm này đã giúp họ có được làn da hoàn hảo. Kỹ thuật thuyết phục nào thường được sử dụng trong trường hợp này để tạo dựng niềm tin cho người tiêu dùng, nhưng có thể không phản ánh "sự thật" về hiệu quả sản phẩm đối với số đông?

• A. Thống kê (Statistics)
• B. Chứng thực/Người nổi tiếng (Testimonial/Celebrity Endorsement)
• C. So sánh trực tiếp (Direct Comparison)
• D. Giải thích khoa học chi tiết (Detailed Scientific Explanation)

Câu 4: Khi phân tích một tác phẩm văn học hư cấu, việc xác định "sự thật" trong tác phẩm không giống như xác định sự thật trong một bài báo khoa học. "Sự thật" trong tác phẩm văn học hư cấu chủ yếu được hiểu là gì?

• A. Sự phản ánh chân thực đời sống tâm hồn, cảm xúc, hoặc khám phá bản chất con người và xã hội.
• B. Tính chính xác tuyệt đối của các sự kiện, nhân vật được miêu tả so với thực tế lịch sử.
• C. Việc tác giả tuân thủ nghiêm ngặt các định luật khoa học và logic vật lý.
• D. Số lượng người đọc tin rằng câu chuyện đó đã thực sự xảy ra.

Câu 5: Một lập luận được đưa ra như sau: "Nếu bạn không ủng hộ đề xuất X, điều đó có nghĩa là bạn muốn thấy toàn bộ hệ thống sụp đổ và mọi người rơi vào cảnh hỗn loạn." Lập luận này đang sử dụng loại ngụy biện (logical fallacy) nào?

• A. Tấn công cá nhân (Ad Hominem)
• B. Ngụy biện người rơm (Straw Man)
• C. Trượt dốc (Slippery Slope) hoặc Đen trắng (False Dilemma) cường điệu hóa
• D. Kêu gọi quyền lực (Appeal to Authority)

Câu 6: Bạn nhận được một email từ một địa chỉ lạ thông báo bạn đã trúng thưởng một khoản tiền lớn, nhưng yêu cầu bạn cung cấp thông tin cá nhân và thanh toán một khoản phí nhỏ để nhận giải. Đây là dấu hiệu rõ ràng của loại thông tin "giả" nào?

• A. Lừa đảo (Phishing/Scam)
• B. Tin tức chính thống bị hiểu sai (Misinterpreted News)
• C. Ý kiến cá nhân (Personal Opinion)
• D. Bài viết châm biếm (Satirical Article)

Câu 7: Trong một cuộc tranh luận, thay vì phản bác luận điểm của đối phương, một người lại tập trung vào việc chỉ trích ngoại hình hoặc quá khứ của đối phương. Kỹ thuật này được gọi là ngụy biện gì, và tại sao nó làm mất đi tính "thật" của cuộc tranh luận?

• A. Ngụy biện người rơm; vì nó bóp méo luận điểm gốc.
• B. Trượt dốc; vì nó dự đoán hậu quả không có cơ sở.
• C. Kêu gọi số đông; vì nó dựa vào sự phổ biến.
• D. Tấn công cá nhân (Ad Hominem); vì nó tập trung vào người nói chứ không phải luận điểm.

Câu 8: Bạn đang nghiên cứu về biến đổi khí hậu. Một nguồn thông tin bạn tìm thấy là một blog cá nhân của một người tự xưng là "chuyên gia" nhưng không có bằng cấp hay liên kết với tổ chức khoa học uy tín nào. Một nguồn khác là báo cáo từ Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu (IPCC), một tổ chức quốc tế gồm hàng nghìn nhà khoa học. Nguồn nào có tính "thật" (đáng tin cậy) cao hơn, và dựa vào tiêu chí nào?

• A. Blog cá nhân, vì đó là ý kiến tự do.
• B. Báo cáo của IPCC, vì đây là tổ chức khoa học quốc tế uy tín với nhiều chuyên gia.
• C. Cả hai đều đáng tin cậy như nhau.
• D. Không thể xác định nếu không đọc toàn bộ nội dung.

Câu 9: Khái niệm "tin giả" (fake news) thường dùng để chỉ loại thông tin sai lệch nào?

• A. Thông tin cũ, không còn cập nhật.
• B. Ý kiến cá nhân không có tính khách quan.
• C. Thông tin sai lệch được tạo ra và lan truyền với mục đích cố ý đánh lừa.
• D. Thông tin chính xác nhưng được trình bày kém hấp dẫn.

Câu 10: Trong một bài phát biểu chính trị, người nói lặp đi lặp lại một khẩu hiệu đơn giản, dễ nhớ và đầy cảm xúc, khuyến khích mọi người cùng nhau hành động theo số đông. Kỹ thuật tuyên truyền nào đang được sử dụng ở đây?

• A. Chứng thực (Testimonial)
• B. Chuyển giao (Transfer)
• C. Lập lờ đánh lận con đen (Name Calling)
• D. Hiệu ứng số đông (Bandwagon)

Câu 11: Khi phân tích một bài thơ, việc tìm kiếm "sự thật" không phải là kiểm tra tính xác thực của các sự kiện được kể (nếu có). Thay vào đó, người đọc tìm kiếm "sự thật" gì?

• A. Tính chính xác của các địa danh được nhắc đến.
• B. Thông tin tiểu sử chính xác về tác giả.
• C. Sự chân thành của cảm xúc, chiều sâu tư tưởng, và cách nhà thơ khám phá hiện thực bằng ngôn ngữ giàu hình ảnh.
• D. Số lượng người đồng ý với nội dung bài thơ.

Câu 12: Một bức ảnh lan truyền trên mạng cho thấy một cảnh tượng thiên tai khủng khiếp. Bạn nghi ngờ tính xác thực của bức ảnh. Bạn có thể sử dụng công cụ nào để kiểm tra xem bức ảnh này có phải là thật, hoặc nó đã xuất hiện ở đâu và khi nào trước đây?

• A. Phần mềm chỉnh sửa ảnh để phân tích pixel.
• B. Công cụ tìm kiếm ngược hình ảnh (Reverse Image Search).
• C. Đăng lại bức ảnh đó lên mạng xã hội để hỏi mọi người.
• D. Chỉ xem xét chất lượng điểm ảnh (pixel quality).

Câu 13: Một bài viết trên blog cá nhân đưa ra một kết luận khoa học gây sốc, đi ngược lại với quan điểm được chấp nhận rộng rãi trong cộng đồng khoa học. Blog này không trích dẫn bất kỳ nghiên cứu được bình duyệt (peer-reviewed) nào. Thiếu sót này ảnh hưởng đến tính "thật" (đáng tin cậy) của thông tin như thế nào?

• A. Làm giảm đáng kể tính đáng tin cậy, vì thiếu quá trình kiểm chứng của các chuyên gia khác trong lĩnh vực.
• B. Không ảnh hưởng, vì blog cá nhân cho phép tự do ngôn luận.
• C. Chỉ ảnh hưởng nếu người viết blog không phải là giáo sư đại học.
• D. Chỉ ảnh hưởng nếu chủ đề quá phức tạp.

Câu 14: Một tổ chức tuyên truyền phát tán thông tin sai lệch về đối thủ của họ, tập trung vào những khuyết điểm nhỏ hoặc không có thật để bôi nhọ uy tín. Kỹ thuật tuyên truyền này được gọi là gì?

• A. Hiệu ứng số đông (Bandwagon)
• B. Chuyển giao (Transfer)
• C. Lập lờ đánh lận con đen/Bôi nhọ (Name Calling)
• D. Kẻ tầm thường (Plain Folks)

Câu 15: Khi đọc một câu chuyện trên mạng xã hội, bạn thấy câu chuyện đó rất cảm động và phù hợp với quan điểm của bạn về một vấn đề. Bạn có xu hướng tin ngay câu chuyện đó mà ít khi kiểm chứng. Hiện tượng tâm lý này được gọi là gì và nó ảnh hưởng thế nào đến khả năng phân biệt thật giả?

• A. Thiên kiến xác nhận (Confirmation Bias); làm giảm khả năng đánh giá khách quan thông tin mới.
• B. Hiệu ứng Dunning-Kruger; làm tăng sự tự tin vào kiến thức hạn hẹp.
• C. Ngụy biện người rơm; làm bóp méo lập luận của người khác.
• D. Hiệu ứng mỏ neo (Anchoring Bias); làm bám víu vào thông tin đầu tiên nhận được.

Câu 16: Đâu là điểm khác biệt cốt lõi giữa "thông tin sai lệch" (misinformation) và "thông tin giả/lừa đảo" (disinformation)?

• A. Thông tin sai lệch chỉ có trên mạng xã hội, thông tin giả/lừa đảo có ở mọi nơi.
• B. Thông tin sai lệch là thông tin không đúng nhưng không có ý định đánh lừa; thông tin giả/lừa đảo là thông tin không đúng và được tạo ra với mục đích cố ý đánh lừa.
• C. Thông tin sai lệch luôn gây hại, thông tin giả/lừa đảo thì không.
• D. Thông tin sai lệch do cá nhân tạo ra, thông tin giả/lừa đảo do tổ chức tạo ra.

Câu 17: Khi một người đưa ra lời chứng thực về một sản phẩm hoặc dịch vụ dựa trên kinh nghiệm cá nhân của họ, đó là loại bằng chứng nào? Loại bằng chứng này có tính "thật" (đáng tin cậy) cao hay thấp trong việc đánh giá hiệu quả sản phẩm cho số đông?

• A. Bằng chứng khoa học; cao.
• B. Bằng chứng thống kê; cao.
• C. Bằng chứng giai thoại; cao.
• D. Bằng chứng giai thoại; thấp.

Câu 18: Một bài viết trên blog cá nhân đưa ra quan điểm rất mạnh mẽ về một vấn đề, nhưng không trích dẫn bất kỳ nguồn tham khảo nào để hỗ trợ cho các tuyên bố của mình. Việc thiếu trích dẫn nguồn ảnh hưởng thế nào đến tính "thật" (đáng tin cậy) của bài viết?

• A. Làm giảm tính đáng tin cậy, vì người đọc không thể kiểm chứng nguồn gốc thông tin.
• B. Không ảnh hưởng, vì quan trọng là lập luận có logic hay không.
• C. Chỉ ảnh hưởng nếu bài viết nói về khoa học.
• D. Làm tăng tính độc đáo của bài viết.

Câu 19: Khi đọc một bài viết trên mạng, bạn thấy bài viết đó chỉ trình bày một mặt của vấn đề, bỏ qua các khía cạnh hoặc bằng chứng mâu thuẫn. Kỹ thuật thao túng thông tin này được gọi là gì?

• A. Lập lờ đánh lận con đen (Name Calling)
• B. Chọn lọc thông tin/Xếp bài (Card Stacking)
• C. Kêu gọi số đông (Bandwagon)
• D. Kẻ tầm thường (Plain Folks)

Câu 20: Bạn thấy một thông báo khẩn cấp trên mạng xã hội về một thảm họa sắp xảy ra ở khu vực của bạn. Để kiểm tra tính "thật" của thông báo này, bạn nên làm gì ĐẦU TIÊN?

• A. Chia sẻ ngay lập tức để cảnh báo mọi người.
• B. Hỏi bạn bè trên mạng xã hội xem họ có biết gì không.
• C. Tìm kiếm thông tin trên các kênh chính thức của cơ quan chức năng hoặc báo chí uy tín.
• D. Ngồi chờ xem có điều gì xảy ra không.

Câu 21: Một tác phẩm nghệ thuật (ví dụ: một bức tranh, một bản nhạc) có thể được coi là "thật" theo nghĩa nào, ngay cả khi nó mô tả những điều không có thật trong thế giới vật lý?

• A. Sự chân thành trong biểu đạt cảm xúc, tư tưởng, hoặc khả năng gợi lên sự đồng cảm và suy ngẫm sâu sắc.
• B. Tính chính xác tuyệt đối về mặt hình ảnh hoặc âm thanh so với thực tế.
• C. Việc tác phẩm được tạo ra bởi một nghệ sĩ nổi tiếng.
• D. Giá trị thị trường cao của tác phẩm.

Câu 22: Đâu là ví dụ điển hình của "ý kiến" (opinion), khác với "sự thật" (fact)?

• A. Trái Đất quay quanh Mặt Trời.
• B. Nước đóng băng ở 0 độ C dưới áp suất khí quyển chuẩn.
• C. Việt Nam có biên giới với Trung Quốc.
• D. Màu xanh dương là màu đẹp nhất.

Câu 23: Một trang web tin tức có tên miền kết thúc bằng ".biz" hoặc ".info" (khác với ".gov", ".edu", ".org", ".com" của các tổ chức uy tín). Loại tên miền này có thể là dấu hiệu gì khi bạn đánh giá tính "thật" (đáng tin cậy) của nguồn thông tin?

• A. Có thể là dấu hiệu của một trang web cá nhân, thương mại hoặc không chính thức, cần kiểm chứng kỹ lưỡng hơn về độ tin cậy.
• B. Luôn là dấu hiệu của một trang web lừa đảo.
• C. Luôn là dấu hiệu của một trang web đáng tin cậy hơn trang có tên miền ".com".
• D. Không có ý nghĩa gì trong việc đánh giá độ tin cậy.

Câu 24: Khi đọc một đoạn văn mô tả về một nhân vật lịch sử trong một tiểu thuyết, làm thế nào để phân biệt giữa các chi tiết "thật" (dựa trên lịch sử) và các chi tiết "giả" (do nhà văn hư cấu)?

• A. Chỉ cần tin vào mọi điều nhà văn viết, vì đó là tác phẩm nghệ thuật.
• B. Giả định rằng mọi thứ liên quan đến nhân vật lịch sử đều là thật.
• C. Đối chiếu các chi tiết được miêu tả trong tiểu thuyết với các nguồn lịch sử đáng tin cậy (sách sử, tài liệu nghiên cứu).
• D. Hỏi nhà văn về ý định của họ khi viết.

Câu 25: Một chiến dịch quảng cáo cho một loại thuốc mới chỉ trình bày những lợi ích vượt trội mà không hề nhắc đến tác dụng phụ hoặc rủi ro tiềm ẩn. Kỹ thuật tuyên truyền nào được sử dụng ở đây để tạo ra ấn tượng sai lệch về sản phẩm?

• A. Chọn lọc thông tin/Xếp bài (Card Stacking)
• B. Kêu gọi quyền lực (Appeal to Authority)
• C. Kẻ tầm thường (Plain Folks)
• D. Lập lờ đánh lận con đen (Name Calling)

Câu 26: Một bài báo đưa tin về một nghiên cứu khoa học mới. Để đánh giá tính "thật" (độ tin cậy) của bài báo, bạn nên chú ý đến điều gì về nghiên cứu được trích dẫn?

• A. Số lượng người đã chia sẻ bài báo.
• B. Ngôn ngữ bài báo có phức tạp hay không.
• C. Kết quả nghiên cứu có phù hợp với mong muốn của bạn hay không.
• D. Nghiên cứu đó có được công bố trên tạp chí khoa học uy tín (đã bình duyệt), quy mô và phương pháp nghiên cứu có rõ ràng không.

Câu 27: Một lập luận dựa trên tiền đề sai lầm hoặc không có thật sẽ dẫn đến kết luận như thế nào, bất kể quá trình suy luận có chặt chẽ đến đâu?

• A. Luôn luôn là kết luận đúng.
• B. Có thể là kết luận sai hoặc không đáng tin cậy, ngay cả khi quá trình suy luận logic.
• C. Chỉ sai nếu quá trình suy luận cũng sai.
• D. Luôn luôn là một ý kiến cá nhân.

Câu 28: Trong một bài phát biểu, người nói sử dụng các thuật ngữ mơ hồ, chung chung nhưng nghe có vẻ tích cực và hấp dẫn (ví dụ: "Tự do", "Công bằng", "Thịnh vượng") mà không giải thích rõ nghĩa hoặc đưa ra kế hoạch cụ thể. Kỹ thuật tuyên truyền này được gọi là gì?

• A. Lập lờ đánh lận con đen (Name Calling)
• B. Chứng thực (Testimonial)
• C. Kẻ tầm thường (Plain Folks)
• D. Khái quát rực rỡ (Glittering Generalities)

Câu 29: Khi phân tích một đoạn văn miêu tả trong văn học, "sự thật" của đoạn văn không nằm ở việc nó miêu tả đúng 100% một cảnh vật có thật, mà ở điều gì?

• A. Số lượng chi tiết được liệt kê.
• B. Khả năng gợi lên hình ảnh, cảm xúc chân thực và truyền tải được không khí, ý nghĩa của cảnh vật trong bối cảnh tác phẩm.
• C. Việc sử dụng các từ ngữ khó hiểu.
• D. Độ dài của đoạn văn miêu tả.

Câu 30: Bạn nhận được một tin nhắn từ một người bạn chia sẻ một "mẹo" sức khỏe nghe có vẻ kỳ lạ nhưng được bạn bè lan truyền. Để kiểm tra tính "thật" và an toàn của mẹo này, bạn nên làm gì?

• A. Tìm kiếm thông tin về "mẹo" này trên các trang web y tế chính thức hoặc hỏi ý kiến bác sĩ/chuyên gia y tế.
• B. Thử áp dụng ngay xem có hiệu quả không.
• C. Tin tưởng vì đó là bạn thân chia sẻ.
• D. Chia sẻ tiếp cho nhiều người khác biết.