Đề Trắc nghiệm Tiếng thu – Chân trời sáng tạo (Chân Trời Sáng Tạo)

Bài thơ "Tiếng thu" là một tác phẩm tiêu biểu của Lưu Trọng Lư, thuộc giai đoạn phát triển mạnh mẽ của phong trào Thơ mới (1932-1945) với đặc trưng là sự đề cao cái tôi cá nhân, cảm xúc lãng mạn và cách tân hình thức thơ.

Việc lặp lại câu hỏi này không chỉ tạo nhịp điệu mà quan trọng hơn là thể hiện sự băn khoăn, tìm kiếm, mời gọi sự đồng cảm và chia sẻ cảm nhận về mùa thu từ người nghe ('Em'), đồng thời nhấn mạnh nỗi khắc khoải, day dứt của chủ thể trữ tình.

Trong ngữ cảnh hình ảnh kẻ chinh phu và người cô phụ, "rạo rực" không chỉ là niềm vui mà gợi lên sự bồn chồn, không yên, lo âu, day dứt trước cảnh chia ly, xa cách hoặc sự chờ đợi mòn mỏi. Đây là một cách dùng từ gợi cảm xúc phức tạp.

Hình ảnh nai vàng ngơ ngác giữa rừng lá vàng khô gợi lên sự lạc lõng, bơ vơ, nhỏ bé của sự sống non tơ trước sự tàn phai, đổi thay của tạo vật. Nó thường được xem là biểu tượng cho cái tôi cô đơn, bỡ ngỡ của con người trước cuộc đời và thời gian.

Các âm thanh này (tiếng lá khô, tiếng suối) không chỉ đơn thuần miêu tả cảnh vật mà còn là những âm thanh đặc trưng của mùa thu, được cảm nhận bằng thính giác. Chúng góp phần làm bức tranh mùa thu trở nên sống động, đa chiều hơn, và quan trọng là gợi mở, cộng hưởng với những cảm xúc nội tâm của nhân vật trữ tình.

So sánh tiếng suối với 'tiếng hát' gợi lên âm thanh trong trẻo, du dương, có sức lay động, gợi cảm xúc, gần gũi với tâm hồn con người như một lời ca.

"Xao xác" là từ láy gợi sự không yên, lẫn lộn, bâng khuâng, rung động nhẹ nhưng lan tỏa trong tâm hồn. Kết hợp với "tiếng lòng", nó diễn tả một nỗi buồn man mác, một sự rung động không rõ hình hài, một tâm trạng cô đơn, lạc lõng trước cảnh thu.

Bài thơ tập trung vào những gì có thể "nghe" (tiếng lá, tiếng suối, tiếng lòng) và "nhìn" (trăng tròn, nai vàng, lá vàng khô, rừng thu lá đổ). Do đó, thính giác và thị giác là hai giác quan chủ đạo.

Bài thơ tràn ngập những hình ảnh gợi buồn (lá vàng khô, lá đổ, nai ngơ ngác) và những cảm xúc bâng khuâng, xao xác, cô đơn trong lòng người, tạo nên một không khí man mác buồn, trầm lắng, đậm chất lãng mạn.

Trong thơ lãng mạn, thiên nhiên thường không chỉ là phông nền mà còn là nơi gửi gắm, phản chiếu, đồng điệu hoặc đối lập để làm nổi bật tâm trạng con người. Ở đây, cảnh thu buồn bã, tiêu điều (lá vàng khô, lá đổ, nai ngơ ngác) dường như hòa quyện, cộng hưởng với nỗi niềm bâng khuâng, xao xác trong lòng nhà thơ.

Các dòng thơ ngắn, ngắt nhịp linh hoạt (ví dụ: 3/3, 3/2) tạo nên một nhịp điệu chậm rãi, bâng khuâng, như bước chân đang suy tư, khắc khoải, phù hợp với tâm trạng man mác buồn và hình ảnh con nai ngơ ngác.

Trăng tròn thường gợi không gian ban đêm, sự tĩnh lặng, thơ mộng và có chút huyền bí. "Huyền diệu" càng nhấn mạnh vẻ đẹp siêu thực, lung linh của đêm trăng thu, tạo nên một bối cảnh lãng mạn cho những cảm xúc bâng khuâng.

Việc miêu tả con nai "ngơ ngác" gợi cảm giác lạc lõng, bỡ ngỡ, không thuộc về nơi mình đang đứng. Đây cũng là trạng thái tâm lý thường gặp của cái tôi lãng mạn trước cuộc đời, thời gian, thể hiện sự bơ vơ, cô đơn, không tìm thấy điểm tựa vững chắc.

Lá đổ là hình ảnh đặc trưng của mùa thu, gợi sự tàn phai, chia lìa, kết thúc. "Rừng thu lá đổ" vẽ nên một khung cảnh tiêu điều, buồn bã, phù hợp với tâm trạng man mác của bài thơ.

Trong thơ lãng mạn, ngoại cảnh và nội tâm thường có sự tương giao. Tiếng suối trong trẻo, du dương nhưng trong bối cảnh rừng thu lá đổ và tâm trạng bâng khuâng lại như gợi mở, cộng hưởng, làm "tiếng lòng" thêm "xao xác". Âm thanh bên ngoài dường như là cái cớ, là sự xúc tác để cảm xúc bên trong trỗi dậy.

Mùa thu, với đặc trưng lá vàng rơi, gợi sự tàn phai, kết thúc. Trong thơ ca, nó thường được dùng để chỉ giai đoạn cuối của tuổi trẻ, sự chuyển giao sang tuổi trung niên hoặc đơn giản là một khoảnh khắc trầm lắng, suy tư, mang nỗi buồn chia biệt, hoài niệm trong tâm hồn.

Kết thúc bằng câu hỏi tu từ lặp lại nhấn mạnh sự day dứt, băn khoăn, tìm kiếm câu trả lời trong vô vọng. Nó thể hiện một nỗi khắc khoải không lời đáp, một sự hoài nghi về khả năng cảm nhận của người khác hoặc chính mình trước những rung động sâu kín của mùa thu và lòng người.

"Lá vàng khô" gợi tả trạng thái cuối cùng của chiếc lá, sự khô héo, không còn sự sống, sự tàn lụi một cách triệt để. Nó nhấn mạnh hơn sự chết chóc, kết thúc, sự mong manh và gợi nỗi buồn ám ảnh hơn so với chỉ "lá thu" hay "lá đổ".

Bài thơ bắt đầu bằng câu hỏi và hình ảnh gợi cảm xúc từ con người/lịch sử (chinh phu, cô phụ), chuyển sang hình ảnh thiên nhiên mùa thu đặc trưng (rừng, lá, nai), rồi kết thúc bằng sự hòa quyện giữa âm thanh thiên nhiên (suối) và "tiếng lòng" con người. Mạch cảm xúc đi từ ngoại cảnh (gợi nỗi buồn) đến nội tâm (nỗi buồn xao xác), thể hiện sự tương giao giữa cảnh và tình, từ những cảm nhận chung đến nỗi niềm riêng tư.

Nhan đề "Tiếng thu" không chỉ đơn thuần là âm thanh vật lý của mùa thu (tiếng lá, tiếng suối) mà quan trọng hơn là "tiếng lòng", những rung động, cảm xúc sâu kín của con người trước mùa thu. Nhan đề gợi sự hòa quyện giữa âm thanh ngoại cảnh và âm hưởng nội tâm, nhấn mạnh cảm nhận chủ quan của nhà thơ.

Thơ mới lãng mạn đề cao cái tôi cá nhân, những cảm xúc riêng tư, tinh tế, bâng khuâng trước thiên nhiên và cuộc sống, thường mang nỗi buồn man mác, cô đơn. Bài thơ "Tiếng thu" với nỗi niềm "xao xác", cảm giác "ngơ ngác" trước cảnh thu tiêu điều là một minh chứng rõ nét cho đặc điểm này.

Trăng tròn là hình ảnh quen thuộc trong thơ ca truyền thống, thường gắn với đêm hội, đêm trăng rằm, không khí đoàn viên hoặc những cảm xúc hoài niệm, cổ kính. Việc sử dụng hình ảnh này ở đầu bài thơ Thơ mới tạo nên sự giao thoa, tiếp nối giữa truyền thống và hiện đại.

Con nai vàng là hình ảnh sự sống, dù nhỏ bé, non tơ và "ngơ ngác", lạc lõng. Lá vàng khô là hình ảnh sự chết chóc, tàn lụi, kết thúc. Sự đối lập giữa sự sống mong manh và sự tàn lụi rộng lớn làm nổi bật cảm giác cô đơn, bơ vơ của sự sống trước quy luật khắc nghiệt của thời gian và tạo vật.

Từ "đạp" gợi hành động bước đi, dẫm lên. Nó làm cho hình ảnh con nai trở nên cụ thể hơn, có sự tương tác với cảnh vật (tiếng lá xào xạc khi bị đạp). Từ này cũng có thể gợi cảm giác về sự vô tình của bước chân sự sống trên nền của sự tàn lụi.

Từ "huyền diệu" nhấn mạnh vẻ đẹp kỳ ảo, lung linh, có sức hút kỳ lạ của vầng trăng. Nó gợi không khí thơ mộng, lãng mạn, siêu thực, khác với vẻ đẹp thực tế thông thường, phù hợp với phong cách thơ lãng mạn.

Từ "xao xác" được dùng để miêu tả "tiếng lòng". Nó là một từ gợi cảm giác âm thanh (như tiếng lá xào xạc, tiếng động nhỏ) nhưng lại được dùng để diễn tả trạng thái cảm xúc nội tâm. Sự kết hợp này cho thấy sự hòa quyện, tương giao giữa âm thanh bên ngoài và rung động bên trong.

Bài thơ sử dụng phong phú các biện pháp gợi tả cảm xúc thông qua hình ảnh (nai ngơ ngác, lá vàng khô, trăng huyền diệu), âm thanh (lá kêu, suối hát, tiếng lòng xao xác), kết hợp với câu hỏi tu từ, từ láy gợi cảm, thể hiện sự cảm nhận tinh tế và nỗi niềm bâng khuâng của chủ thể trữ tình.

Hình ảnh người chinh phụ chờ chồng nơi chiến trận, người chinh phu nơi biên ải xa xôi là mô típ quen thuộc trong thơ ca trung đại, gợi nỗi buồn chia ly, nhớ thương, sự ly tán do chiến tranh hoặc hoàn cảnh. Lưu Trọng Lư đưa hình ảnh này vào thơ hiện đại để gợi nỗi buồn man mác, hoài niệm về quá khứ hoặc nỗi buồn chung của con người trước sự chia ly.

Cảnh rừng thu lá đổ là cảnh tiêu điều, buồn bã. "Tiếng lòng anh xao xác" là cảm xúc bâng khuâng, không yên. Cảnh và tình ở đây có sự đồng điệu, hòa hợp: cảnh buồn làm nền cho tình thêm buồn, hoặc tình buồn nhìn cảnh thấy cảnh càng buồn hơn.

Thơ Lưu Trọng Lư thường giản dị, chân thành, giàu nhạc điệu, tập trung vào việc diễn tả những rung động tinh tế, mong manh, bâng khuâng, man mác buồn của cái tôi lãng mạn trước thiên nhiên và cuộc sống.

Câu hỏi yêu cầu phân tích các chi tiết hình ảnh ('lá thu rơi xào xạc', 'con nai vàng ngơ ngác', 'lá vàng khô') để xác định giác quan được sử dụng. 'Lá thu rơi xào xạc' gợi thính giác, 'lá vàng khô', 'con nai vàng' gợi thị giác.

Câu hỏi yêu cầu nhận diện và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ. 'Xào xạc' là từ tượng thanh, mô phỏng âm thanh, làm cho âm thanh của lá rơi trở nên sống động, cụ thể, là một phần quan trọng tạo nên 'tiếng thu'.

Câu hỏi yêu cầu phân tích sự đóng góp của hình ảnh cụ thể vào không khí chung của bài thơ. Hình ảnh con nai nhỏ bé, 'ngơ ngác' giữa không gian 'lá vàng khô' rộng lớn, tĩnh lặng tô đậm thêm nét hoang sơ, cô độc và có chút bâng khuâng, lạc lõng của cảnh vật và tâm trạng.

Câu hỏi yêu cầu nhận diện và phân tích biện pháp tu từ. 'Hơi may' (gió heo may) là cảm giác của xúc giác, nhưng lại 'se lòng' (cảm giác của tâm trạng, nội tâm). Đây là chuyển đổi cảm giác (từ xúc giác sang tâm trạng), diễn tả cái lạnh của gió heo may không chỉ ảnh hưởng vật lý mà còn thấm sâu vào tâm hồn, gợi cảm giác buồn man mác.

Câu hỏi yêu cầu phân tích tác dụng của việc sử dụng câu hỏi tu từ và điệp cấu trúc. Việc lặp lại câu hỏi này không phải để hỏi người nghe mà là để bộc lộ trực tiếp cảm xúc, sự rung động mãnh liệt của nhân vật trữ tình trước mùa thu và đồng thời tìm kiếm sự đồng cảm, sẻ chia từ 'em'.

Câu hỏi yêu cầu phân tích sự liên kết giữa các hình ảnh trong bài thơ. Cả hai đều là âm thanh của lá khô, nhưng 'xào xạc' ở đầu là âm thanh cụ thể, còn 'nằm trong tiếng lá khô' ở cuối là sự mở rộng không gian, làm cho cả 'rừng chiều' như chìm đắm, tan hòa vào âm thanh ấy, nhấn mạnh không khí tĩnh mịch, u buồn lan tỏa.

Câu hỏi kiểm tra kiến thức về bối cảnh văn học và khả năng liên kết đặc điểm tác phẩm với phong trào. 'Tiếng thu' là một bài thơ tiêu biểu của phong trào Thơ Mới (1932-1945), nổi bật với việc bộc lộ 'cái tôi' cá nhân, cảm xúc chủ quan trước thiên nhiên và cuộc sống, khác biệt với thơ cũ.

Câu hỏi yêu cầu tổng hợp và đánh giá cách nhà thơ thể hiện chủ đề. Lưu Trọng Lư không miêu tả mùa thu bằng các nét vẽ hoành tráng mà tập trung vào những chi tiết nhỏ bé, tinh tế (tiếng lá, hơi may, con nai) và kết nối chúng với cảm xúc nội tâm, tạo nên một mùa thu mang đậm dấu ấn chủ quan, u buồn, lãng đãng.

Câu hỏi yêu cầu phân tích tác dụng biểu cảm của một hình ảnh cụ thể, có thể liên quan đến sự nhân hóa ngầm hoặc sự thân thiết. Việc gọi lá vàng là 'anh' tạo cảm giác gần gũi, thân thương, như thể nhà thơ đang trò chuyện, giãi bày với thiên nhiên, làm tăng thêm chất trữ tình, lãng mạn và có chút cô đơn.

Câu hỏi yêu cầu phân tích sự tương tác giữa âm thanh và không gian trong thơ. Âm thanh 'tiếng thu' không chỉ là tiếng động mà còn lan tỏa trong không gian tĩnh lặng, rộng lớn ('dưới trăng mờ', 'rừng chiều'), khiến không gian như lắng đọng, thấm đẫm cái 'tiếng' ấy và nỗi buồn mà nó gợi ra. Âm thanh làm 'động' không gian, nhưng lại càng tô đậm vẻ 'tĩnh' và sự cô liêu.

Câu hỏi yêu cầu phân tích hình thức đối thoại/độc thoại. Dù có từ 'Em', câu hỏi này không thực sự mong đợi câu trả lời từ người nghe. Nó là cách nhân vật trữ tình tự bộc bạch, tự chất vấn và bộc lộ nỗi niềm của mình, mang tính chất độc thoại nội tâm sâu sắc hơn là đối thoại thông thường.

Câu hỏi yêu cầu đánh giá đóng góp của tác phẩm trong bối cảnh lịch sử văn học. 'Tiếng thu' là một trong những bài thơ sớm và tiêu biểu, thể hiện sự giải phóng cảm xúc cá nhân, sử dụng ngôn ngữ gần gũi, hình ảnh lãng mạn, khác biệt với khuôn sáo của thơ ca cũ.

Câu hỏi yêu cầu phân tích nghĩa của từ trong ngữ cảnh và tác dụng. 'Thổn thức' ban đầu chỉ nhịp thở không đều, thể hiện sự xúc động, buồn bã. Ở đây, nó được dùng theo nghĩa chuyển, gán cảm xúc buồn bã, ray rứt cho cảnh vật ('dưới trăng mờ'), làm cho thiên nhiên cũng như đang chia sẻ nỗi niềm với con người, tăng tính trữ tình.

Câu hỏi yêu cầu phân tích hình thức thơ. Bài thơ chủ yếu gieo vần chân ở cuối các dòng 2 và 4 của mỗi khổ (ABCB), tạo sự liền mạch, ngân vang. Nhịp điệu thường là 2/3 hoặc 3/2, chậm rãi, nhẹ nhàng, phù hợp với không khí u buồn, trầm lắng của bài thơ.

Câu hỏi kiểm tra khả năng phân biệt các yếu tố trong bài thơ. 'Lá vàng rơi', 'hơi may', 'con nai vàng', 'tiếng chim' đều là hình ảnh thiên nhiên mùa thu. 'Lòng anh' là cảm xúc, nội tâm của nhân vật trữ tình, không phải hình ảnh thiên nhiên.

Câu hỏi yêu cầu xác định cảm hứng bao trùm tác phẩm. Bài thơ lấy cảm hứng từ sự biến đổi của thiên nhiên mùa thu (lá rơi, gió heo may, trăng mờ) để bộc lộ nỗi niềm u buồn, cô đơn, lãng mạn của 'cái tôi' trữ tình.

Câu hỏi yêu cầu phân tích sự tương đồng giữa hình ảnh thiên nhiên và tâm trạng con người (đặc trưng của thơ lãng mạn). Sự 'ngơ ngác' của con nai giữa không gian tĩnh mịch, cô liêu có thể là hình ảnh phản chiếu cho cảm giác lạc lõng, bơ vơ, ngơ ngác của chính con người (nhân vật trữ tình) trước sự chuyển giao của đất trời hoặc trước những nỗi niềm không tên.

Câu hỏi yêu cầu phân tích vai trò của một hình ảnh cụ thể. Ánh trăng mờ ảo, không rõ nét tạo không gian hư ảo, lãng đãng, phù hợp với tâm trạng u buồn, mơ hồ. Từ 'thổn thức' gán cho trăng càng làm tăng thêm sự giao cảm giữa con người và thiên nhiên, khiến cảnh vật cũng như đang mang nỗi niềm tương tự.

Câu hỏi yêu cầu phân tích phong cách tác giả qua tác phẩm. Phong cách Lưu Trọng Lư thường nhẹ nhàng, lãng đãng, giàu nhạc điệu, tập trung vào cảm xúc cá nhân, đặc biệt là nỗi buồn, sự cô đơn, được thể hiện qua những hình ảnh thiên nhiên quen thuộc, tinh tế.

Câu hỏi yêu cầu áp dụng kiến thức phân tích để xác định các yếu tố cần làm rõ khi phân tích 'cảnh và tình'. Sự hòa quyện cảnh - tình thể hiện qua việc các hình ảnh thiên nhiên (cảnh) không chỉ được miêu tả mà còn thấm đẫm, gợi lên cảm xúc, tâm trạng (tình) của nhân vật trữ tình. Phân tích cần chỉ ra các hình ảnh cụ thể và cảm xúc tương ứng được gợi lên.

Câu hỏi yêu cầu phân tích hiệu quả của việc lặp lại phụ âm (phụ âm đầu). Lặp lại âm 'r' (điệp âm r) tạo cảm giác lá đang 'rơi' liên tục, rải rác, đồng thời kết hợp với từ tượng thanh 'xào xạc' (cũng có âm 'r') càng nhấn mạnh âm thanh khô khốc, nhỏ nhẹ của lá rụng, gợi hình ảnh lá rơi và âm thanh của nó.

Câu hỏi yêu cầu đánh giá tác động của việc thay đổi hình ảnh kết thúc lên ý nghĩa toàn bài. Hình ảnh đàn chim én bay về phương Nam thường gợi sự chia ly, nhưng cũng là sự chuyển động, hy vọng về một nơi ấm áp hơn. Nếu thay thế, nó sẽ làm giảm đi không khí tĩnh lặng, cô độc, ngơ ngác mà hình ảnh con nai mang lại, có thể thêm vào chút cảm giác về sự ra đi, nhưng không còn giữ được nét bâng khuâng, lạc lõng đặc trưng của bài thơ gốc.

Câu hỏi yêu cầu phân tích cách thể hiện tâm trạng và liên hệ với phong cách Thơ Mới. Câu thơ miêu tả trực tiếp tâm trạng 'buồn' của 'thiếu nữ'. Việc miêu tả trực tiếp cảm xúc, suy tư cá nhân là đặc trưng nổi bật của Thơ Mới, khác với thơ cũ thường thể hiện cảm xúc một cách ước lệ, gián tiếp qua cảnh vật.

Câu hỏi yêu cầu phân tích lớp nghĩa của nhan đề/hình ảnh trung tâm. 'Tiếng thu' vừa là âm thanh của lá rụng, gió heo may (thực), nhưng quan trọng hơn, nó là sự cảm nhận, rung động của tâm hồn nhà thơ (tiếng lòng). Nhan đề gợi sự hòa quyện giữa âm thanh bên ngoài và cảm xúc bên trong, trong đó tiếng lòng là yếu tố chi phối, biến âm thanh thực thành 'tiếng thu' mang nỗi niềm riêng.

Câu hỏi yêu cầu suy luận dựa trên các chi tiết trong bài. Các hình ảnh như 'dưới trăng mờ', 'rừng chiều xao xác' gợi ý thời gian vào buổi chiều tà hoặc đêm khuya, khi không gian tĩnh lặng, vắng vẻ nhất, tạo điều kiện cho 'tiếng thu' (âm thanh của lá, gió) và nỗi buồn nội tâm được cảm nhận rõ nét nhất.

Câu hỏi yêu cầu xác định câu ngoại lệ. 'Lá thu rơi xào xạc', 'Hơi may se lòng', 'thiếu nữ buồn không nói', 'trăng mờ thổn thức', 'rừng chiều xao xác', 'nai vàng ngơ ngác' đều trực tiếp hoặc gián tiếp gợi sự u buồn/cô đơn. Câu 'Em không nghe mùa thu' là câu hỏi tu từ, có thể bộc lộ sự băn khoăn, tìm kiếm sự đồng cảm (liên quan đến nỗi buồn) nhưng bản thân nó không phải là hình ảnh/từ ngữ miêu tả trực tiếp cảm xúc u buồn.

Câu hỏi yêu cầu phân tích tác dụng của việc lựa chọn động từ. Các động từ 'rơi', 'đạp' miêu tả những chuyển động rất nhỏ, đơn lẻ, không gây tiếng động lớn, phù hợp với không khí tĩnh lặng, trầm lắng của mùa thu. Chúng góp phần tạo nên 'tiếng thu' tinh tế, chỉ những ai thực sự lắng nghe bằng cả tâm hồn mới cảm nhận được.

Câu hỏi yêu cầu so sánh (ở mức độ phân tích đặc trưng). 'Tiếng thu' của Lưu Trọng Lư thiên về sự cảm nhận nội tâm, tĩnh lặng, u buồn, lãng đãng. 'Đây mùa thu tới' của Xuân Diệu cũng buồn nhưng có thêm sự 'rợn ngợp', 'hết hồn', cảm nhận sự 'sang thu' bằng nhiều giác quan, sắc thái mạnh mẽ và có chút vội vàng, lo âu hơn. Sự khác biệt lớn nhất nằm ở sắc thái cảm xúc và cách cảm nhận mùa thu.

Câu hỏi yêu cầu phân tích lý do lựa chọn hình ảnh. Việc sử dụng hình ảnh thiên nhiên mang tính biểu tượng là cách để nhà thơ khách thể hóa, cụ thể hóa nỗi buồn trừu tượng. Mùa thu, với sự tàn tạ, lá rụng, không khí se lạnh, dễ gợi liên tưởng đến sự chia lìa, tàn phai, nỗi buồn trong lòng người. Thiên nhiên trở thành tấm gương phản chiếu tâm trạng.

Câu hỏi yêu cầu đánh giá tổng thể. Sức hấp dẫn của bài thơ nằm ở sự hòa quyện tinh tế giữa cảnh và tình, cách nhà thơ cảm nhận và bộc lộ 'tiếng lòng' trước thiên nhiên mùa thu, tạo nên một không khí lãng đãng, u buồn nhưng rất đỗi chân thành, lay động lòng người. Nhạc điệu và ngôn ngữ giàu hình ảnh cũng góp phần quan trọng.

Bài thơ 'Tiếng thu' là một tác phẩm tiêu biểu của Lưu Trọng Lư, một trong những nhà thơ nổi bật của Phong trào Thơ mới (1932-1945) ở Việt Nam. Giai đoạn này đánh dấu sự chuyển mình mạnh mẽ của thơ ca Việt Nam.

Hình ảnh 'rặng liễu đìu hiu' không chỉ miêu tả cảnh vật mùa thu heo hắt, mà còn gợi tả sự buồn bã, tĩnh lặng, và có chút cô đơn, phù hợp với tâm trạng u hoài, trầm lắng của chủ thể trữ tình.

Câu hỏi tu từ này không nhằm mục đích hỏi thông tin, mà là cách để nhà thơ bộc lộ trực tiếp cảm nhận sâu sắc, tinh tế của mình về mùa thu, đồng thời chia sẻ, tìm kiếm sự đồng điệu từ 'em'. Đó là sự rung động, thổn thức của lòng người trước bước chuyển mình của thiên nhiên.

Việc lặp lại cấu trúc 'Em không nghe...' tạo nên giọng điệu da diết, khắc khoải, nhấn mạnh sự trăn trở, day dứt của chủ thể trữ tình khi cảm nhận mùa thu và mong muốn chia sẻ cảm nhận đó với 'em'. Nó cũng tạo nhịp điệu cho bài thơ.

Trong khổ thơ thứ hai, nhà thơ trực tiếp nhắc đến âm thanh của lá vàng rơi: 'Em không nghe rụng / Thu vàng / Hay chỉ là / Tiếng lòng / Khẽ chao / Trong lá / Tiếng thu / Xao xác / Lá vàng rơi?'.

Dòng thơ này thể hiện sự hòa quyện tinh tế giữa cảnh vật bên ngoài (lá cây, tiếng động trong lá) và thế giới nội tâm của chủ thể trữ tình (tiếng lòng). Nhà thơ cảm nhận mùa thu không chỉ bằng giác quan mà còn bằng trái tim, tâm hồn.

Thơ mới, trong đó có 'Tiếng thu', chú trọng đến những rung cảm cá nhân, tinh tế và độc đáo trước thiên nhiên, không bị gò bó bởi các hình ảnh ước lệ hay mô típ có sẵn. Nhà thơ lắng nghe 'tiếng thu' bằng cả tâm hồn, cảm nhận nó như một 'tiếng lòng'.

'Thổn thức' là từ gợi tả sự rung động mạnh mẽ, dường như có chút bồn chồn, xao xuyến, không yên. Ở đây, nó được nhân hóa để nói về cảm giác của mùa thu dưới ánh trăng, đồng thời phản chiếu tâm trạng không yên, nhạy cảm của chủ thể.

Các câu hỏi này không chỉ là câu hỏi tu từ để bộc lộ cảm xúc mà còn tạo ra không khí đối thoại, tâm tình giữa chủ thể và 'em', làm cho bài thơ trở nên gần gũi, riêng tư hơn. Chúng cũng thể hiện sự trăn trở, suy ngẫm của nhà thơ về bản chất của 'tiếng thu'.

Đây là biện pháp tu từ chuyển đổi cảm giác (synesthesia), lấy thính giác ('kêu') để miêu tả thị giác ('nắng'). Nó thể hiện sự cảm nhận tinh tế, độc đáo của nhà thơ về sự mong manh, yếu ớt, dường như có tiếng động rất nhẹ trong ánh nắng mùa thu, gợi cảm giác thu đang đến rất khẽ khàng, gần gũi.

Bài thơ tràn ngập một không khí buồn man mác, u hoài, khắc khoải trước sự chuyển mùa của thiên nhiên và có thể là cả những suy tư về cuộc đời, thời gian. Đây là tâm trạng đặc trưng thường thấy trong Thơ mới khi viết về mùa thu.

Từ 'thổn thức' là trạng thái cảm xúc của con người, được gán cho 'mùa thu' dưới ánh trăng. Đây là biện pháp nhân hóa, làm cho mùa thu trở nên có hồn, có cảm xúc như con người.

Lá vàng rơi là một hình ảnh quen thuộc của mùa thu, thường được liên tưởng đến sự tàn phai, trôi chảy của thời gian, sự luân chuyển của vũ trụ và có thể là cả sự mong manh, hữu hạn của cuộc đời.

Từ láy 'xao xác' thường dùng để gợi tả âm thanh nhỏ, rời rạc, không rõ ràng, gợi cảm giác tiêu điều, lạnh lẽo, phù hợp với không khí của mùa thu.

Thơ Lưu Trọng Lư nổi tiếng với giọng điệu tâm tình, nhẹ nhàng, giàu nhạc điệu và thường đi sâu vào khai thác thế giới nội tâm, những rung cảm tinh tế, u buồn của con người trước thiên nhiên và cuộc đời. 'Tiếng thu' là minh chứng rõ nét cho đặc điểm này.

Trong bối cảnh thành phố hiện đại, những âm thanh đặc trưng như tiếng xe cộ, tiếng còi, tiếng nhạc ồn ào, tiếng rao hàng... có thể lấn át, làm khó cảm nhận được những âm thanh tinh tế, nhẹ nhàng của thiên nhiên như tiếng lá rơi, tiếng gió heo may - thứ 'tiếng thu' mà nhà thơ lắng nghe.

Bài thơ được xây dựng xoay quanh những câu hỏi và lời bộc bạch của chủ thể trữ tình hướng tới một đối tượng là 'em'. Mặc dù 'em' không trả lời, nhưng sự hiện diện của 'em' tạo ra không khí tâm tình, chia sẻ, là điểm tựa để chủ thể bộc lộ cảm xúc của mình về mùa thu.

'Thu vàng' có thể chỉ màu sắc đặc trưng của mùa thu (lá vàng, nắng vàng) hoặc là cách gọi gợi cảm giác về một mùa thu đẹp, lãng mạn nhưng cũng có chút u hoài, gắn liền với sự tàn phai (màu vàng của lá rụng).

Nhà thơ không chỉ nghe tiếng thu bằng tai mà còn cảm nhận nó bằng tâm hồn. 'Tiếng thu' dường như hòa quyện, đồng điệu với 'tiếng lòng' (cảm xúc, suy tư trong lòng) của chủ thể. Cảnh thu bên ngoài là cái cớ để bộc lộ tâm trạng bên trong.

Sự đề cao cái tôi cá nhân, cảm xúc chủ quan, tinh tế là một trong những đặc trưng nổi bật nhất của Phong trào Thơ mới (1932-1945), đối lập với thơ ca trung đại thường mang tính cộng đồng, ước lệ.

Từ 'đìu hiu' gợi sự buồn bã, heo hút, phù hợp với không khí trầm lắng của mùa thu và tâm trạng nhân vật. Thay bằng 'xanh tươi' sẽ tạo ra hình ảnh mùa hè hoặc mùa xuân, hoàn toàn phá vỡ không khí và cảm xúc chủ đạo của bài thơ.

Giọng điệu tâm tình, những câu hỏi khẽ khàng và sự mong muốn chia sẻ cảm nhận cho thấy đây là một mối quan hệ thân thiết, gần gũi, có thể là tình yêu đôi lứa hoặc tình bạn tri kỷ, nơi người nói muốn người nghe đồng cảm với những rung động sâu kín của mình.

Bài thơ sử dụng kết hợp nhiều biện pháp: nhân hóa ('mùa thu thổn thức'), chuyển đổi cảm giác ('nắng kêu'), từ láy gợi tả ('xao xác'), cùng với hình ảnh gợi cảm giác âm thanh (lá rụng, tiếng động trong lá) để tạo nên một 'tiếng thu' đa chiều, không chỉ là âm thanh vật lý mà còn là âm thanh của tâm hồn.

Nhan đề 'Tiếng thu' rất gợi cảm và độc đáo. Nó không chỉ đơn giản là âm thanh của mùa thu mà còn là âm thanh của sự sống đang chuyển mình, âm thanh của thời gian trôi chảy, và sâu sắc hơn, đó là 'tiếng lòng' của chủ thể trữ tình rung động trước mùa thu. Nhan đề gói gọn cảm nhận tinh tế của nhà thơ.

Lưu Trọng Lư được biết đến là 'nhà thơ của tiếng thu', phong cách thơ ông giàu nhạc điệu, nhẹ nhàng, u buồn, chuyên chở những cảm xúc tinh tế, lãng mạn về thiên nhiên và tình yêu. 'Tiếng thu' là tác phẩm định danh phong cách này của ông.

Từ 'khẽ chao' gợi tả một sự rung động rất nhẹ nhàng, tinh tế, mong manh, không ồn ào nhưng sâu sắc. Nó cho thấy sự nhạy cảm đặc biệt của tâm hồn nhà thơ trước những biến đổi rất nhỏ của thiên nhiên.

Trong Thơ mới, thiên nhiên thường không chỉ được miêu tả đơn thuần mà là phương tiện, là cái cớ để nhà thơ bộc lộ thế giới nội tâm phức tạp, những cảm xúc, suy tư cá nhân về cuộc đời, tình yêu, thời gian.

Bài thơ là sự giao thoa tinh tế giữa cảnh vật mùa thu bên ngoài (liễu, trăng, lá vàng, nắng) và thế giới nội tâm của con người (tiếng lòng, thổn thức, cảm nhận). Cảnh và tình hòa quyện, tạo nên chiều sâu cho tác phẩm.

Hình ảnh lá khô rụng là biểu tượng rõ nét của sự tàn phai, kết thúc của một chu kỳ. Việc 'rụng vào lòng' gợi cảm giác sự tàn phai ấy không chỉ diễn ra bên ngoài mà còn thấm sâu vào tâm hồn, gây nên nỗi buồn, sự trống vắng.

Bài thơ thành công trong việc sử dụng ngôn từ giản dị, giàu nhạc điệu, kết hợp các biện pháp tu từ như nhân hóa, chuyển đổi cảm giác, điệp cấu trúc để thể hiện một cách tinh tế, sâu sắc những rung cảm cá nhân về mùa thu và 'tiếng lòng' u hoài, lãng mạn.

Đoạn thơ (của Xuân Di??u, bài Nguyệt cầm) tả cảnh thu với 'sóng cỏ xanh tươi', 'cô thôn nữ hát', nhưng kết thúc bằng hình ảnh 'kẻ theo chồng bỏ cuộc chơi' gợi sự chia ly, tiếc nuối tuổi xuân. Do đó, không khí vừa tươi vui, sống động, lại vừa man mác buồn, luyến tiếc.

Tiếng lá khô xào xạc, tiếng gió heo may là những âm thanh đặc trưng của mùa thu, thường gắn liền với sự khô hanh, lạnh lẽo dần lên, và thường gợi cảm giác cô đơn, tĩnh mịch, hoặc sự trôi chảy của thời gian.

Trăng trong thơ ca nói chung và thơ thu nói riêng thường là biểu tượng cho vẻ đẹp cổ điển, sự tĩnh lặng, nỗi buồn lãng mạn, và đôi khi là sự cô đơn, hoài niệm.

Việc phân tích các giác quan được huy động trong thơ giúp ta hiểu cách nhà thơ cảm nhận mùa thu qua các giác quan của mình (nhìn gì, nghe gì, ngửi gì, cảm thấy gì). Điều này bộc lộ góc nhìn, tâm trạng và sự tinh tế trong quan sát của tác giả.

Cụm từ 'lá vàng rơi' và 'lá rụng tả tơi' lặp lại ý về sự rụng lá, kết hợp với từ 'đầy sân', 'khắp vườn' nhấn mạnh mức độ nhiều, dày đặc của lá rụng. Đây là biện pháp điệp ngữ (lặp lại ý) kết hợp với tả thực để làm nổi bật sự tiêu điều, tàn tạ của cảnh vật khi vào thu.

Mùa thu là mùa chuyển giao, gắn liền với sự tàn lụi của lá cây, sự lạnh lẽo dần lên, và sự kết thúc của một chu kỳ (mùa hè sôi động). Những dấu hiệu này dễ khiến con người liên tưởng đến sự chia ly, tàn phai, và sự trôi chảy không ngừng của thời gian, từ đó gợi cảm giác buồn man mác, bâng khuâng.

Từ láy gợi tả có khả năng diễn tả sắc thái tinh tế, chi tiết hơn về âm thanh, hình ảnh, hoặc cảm xúc. Trong thơ thu, chúng giúp khắc họa không khí, cảnh vật và tâm trạng một cách sống động, gợi cảm và giàu nhạc điệu.

Từ 'lạnh lẽo' gợi cảm giác về nhiệt độ, sự se lạnh đặc trưng của mùa thu. Từ 'trong veo' gợi tả sự trong trẻo, tĩnh lặng của mặt nước, không có sự xao động. Sự kết hợp này khắc họa một không gian thu vắng vẻ, tĩnh mịch và hơi lạnh lẽo, đúng với đặc trưng của ao vào mùa thu.

'Chiếc lá cuối cùng' rụng xuống là biểu tượng cho sự kết thúc, sự tàn phai, sự sống mong manh, hoặc hy vọng cuối cùng (như trong truyện ngắn cùng tên của O. Henry).

Ánh nắng chiều bảng lảng là ánh nắng nhạt nhòa, không còn gay gắt, thường xuất hiện vào cuối ngày hoặc vào mùa thu. Nó gợi cảm giác về sự lụi tàn dần, sự chia tay, và thường gắn liền với tâm trạng buồn man mác, hoài niệm.

Biện pháp đối lập giúp làm nổi bật các đặc điểm của mùa thu bằng cách đặt chúng cạnh những yếu tố trái ngược. Nó tạo ấn tượng mạnh mẽ về sự chuyển giao, sự thay đổi, và làm phong phú thêm bức tranh thiên nhiên cũng như cảm xúc của con người.

'Xôn xao' thường gợi tả âm thanh nhẹ, không đều, hoặc cảm xúc bâng khuâng, xao động. Dùng 'xôn xao' cho 'lá rụng' là một cách nhân hóa, gán cho sự vật vô tri giác một trạng thái cảm xúc, hoặc gợi tả âm thanh rất khẽ, rất nhiều của lá khi rơi và bị gió cuốn, tạo nên một không gian thu vừa tĩnh (ngõ vắng) vừa động (lá rụng 'xôn xao').

Các hình ảnh thiên nhiên trong thơ không tồn tại độc lập mà thường có mối liên hệ chặt chẽ, tạo nên một bức tranh tổng thể về mùa thu. Phân tích mối liên hệ này giúp hiểu rõ hơn cách nhà thơ xây dựng không gian, gợi cảm xúc và truyền tải chủ đề.

Câu thơ sử dụng từ 'nhạt màu' (thường dùng cho thị giác) để miêu tả 'nắng' (thường cảm nhận bằng xúc giác - ấm/nóng/lạnh, hoặc thị giác - sáng/chói). Việc dùng 'nhạt màu' cho 'nắng' là một sự kết hợp cảm giác, gọi là chuyển đổi cảm giác (synesthesia), từ thị giác sang một sắc thái khác của thị giác, hoặc từ xúc giác sang thị giác.

Khói trắng bay bảng lảng trên hàng cây vào mùa thu thường gợi lên hình ảnh bếp lửa gia đình, sự sum họp, hoặc một nỗi nhớ quê nhà, sự ấm áp của tình thân trong không khí se lạnh. Nó đối lập với sự tiêu điều của cảnh vật, gợi về hơi ấm con người.

Đám mây bạc bay lững lờ gợi lên bầu trời cao, trong xanh đặc trưng của mùa thu. Sự 'lững lờ' của mây còn gợi cảm giác về sự yên bình, tĩnh lặng, và sự trôi chảy chậm rãi của thời gian, phù hợp với không khí tĩnh mịch của mùa thu.

Ánh sáng mùa thu thường nhạt, vàng, hoặc bạc, không còn chói chang như hè. Nắng thu thường hanh hao, hoàng hôn thu thường đỏ rực nhưng chóng tàn, trăng thu thì vằng vặc nhưng lạnh lẽo. Những đặc điểm này thường gợi cảm giác buồn man mác, luyến tiếc, hoài niệm, hoặc sự tĩnh mịch, cô đơn.

Trong không gian 'ngõ vắng', sự tĩnh lặng bị phá vỡ bởi 'tiếng động lạ' trên 'lá vàng khô'. Điều này cho thấy chủ thể trữ tình đang rất nhạy cảm, chú ý đến cả những âm thanh rất nhỏ, rất khẽ. Nó gợi cảm giác cô đơn, bâng khuâng, và sự tập trung cao độ vào cảnh vật xung quanh.

Sự chuyển đổi giữa các khổ thơ, đặc biệt là từ tả cảnh sang tả tình hoặc từ ngoại cảnh vào nội tâm, là cách nhà thơ thể hiện mối liên hệ giữa thiên nhiên và con người. Nó cho thấy cảnh thu đã tác động đến tâm trạng và suy nghĩ của chủ thể trữ tình như thế nào, làm bộc lộ chiều sâu cảm xúc và ý nghĩa của bài thơ.

Sương khói trong thơ thu gợi sự mờ ảo, hư ảo, khó nắm bắt. Nó có thể biểu tượng cho sự mong manh, phù du của cuộc sống, nỗi buồn chia ly, hoặc một không gian huyền ảo, lãng mạn.

Câu hỏi tu từ ở cuối bài thơ không dùng để hỏi mà dùng để bộc lộ cảm xúc, suy tư, hoặc để lại dư âm, gợi suy ngẫm cho người đọc. Nó thường nhấn mạnh một nỗi niềm băn khoăn, một nỗi buồn day dứt, hoặc một câu hỏi lớn về cuộc đời, thời gian.

Câu thơ sử dụng từ 'như thể' để so sánh sự rơi rụng của lá vàng với hành động 'bay đi', gợi cảm giác nhẹ nhàng, phiêu lãng nhưng cũng đầy tính chia ly, rời bỏ. Đây là biện pháp so sánh.

Các từ ngữ 'tiêu điều', 'xơ xác' trực tiếp miêu tả trạng thái của cảnh vật khi cây cối rụng lá, khô héo dần, không còn sức sống tươi tốt như mùa hè. Chúng gợi tả sự tàn tạ, hoang vắng của thiên nhiên vào cuối thu.

Sự khác biệt trong cách cảm nhận và miêu tả mùa thu giữa các nhà thơ phản ánh góc nhìn riêng, tâm hồn, trải nghiệm sống và phong cách nghệ thuật độc đáo của mỗi người. Nó cho thấy cùng một hiện thực thiên nhiên nhưng được khúc xạ qua lăng kính chủ quan khác nhau của người nghệ sĩ.

So sánh lá vàng rơi với 'những mảnh hồn rơi' gán cho sự vật vô tri giác một ý nghĩa tinh thần sâu sắc. Nó gợi cảm giác về sự mất mát, tan vỡ, sự mong manh của sự sống, hoặc nỗi buồn sâu kín trong tâm hồn con người khi chứng kiến cảnh vật tàn phai.

Trong thơ thu, các màu như vàng (lá), bạc (mây, sương), xanh (nước, trời - nhưng không rực rỡ), đỏ (hoàng hôn) thường xuất hiện. Màu vàng úa, bạc nhạt, xanh trầm thường chiếm ưu thế, gợi cảm giác buồn man mác, lạnh lẽo, tĩnh lặng, hoặc sự tàn phai, lụi tàn.

'Hàng cây xơ xác đứng im lìm' gợi sự tàn tạ, tĩnh lặng. 'Gió heo may về khẽ ru đêm' gợi âm thanh rất khẽ, sự lạnh lẽo và không gian đêm tĩnh mịch. Sự kết hợp này khắc họa một không gian thu về đêm vắng vẻ, tĩnh mịch, có chút lạnh lẽo và buồn bã.

Các từ ngữ gợi cảm giác 'cao', 'rộng' khi tả trời thu (xanh ngắt, bao la) đối lập với sự tàn lụi của cảnh vật dưới mặt đất. Nó gợi lên không gian khoáng đạt, mênh mông, và đôi khi làm tăng thêm cảm giác cô đơn, nhỏ bé của con người trước sự vô tận của vũ trụ và thời gian.

Câu thơ ngắn, nhịp điệu chậm rãi thường phù hợp để diễn tả tâm trạng suy tư, trầm lắng, hoặc không khí tĩnh mịch, chậm rãi của mùa thu. Nó tạo cảm giác nhẹ nhàng, man mác, hoặc sự dừng lại để chiêm nghiệm.

Mục đích cuối cùng của việc đọc thơ là cảm nhận được chiều sâu tâm hồn của tác giả, mối giao cảm giữa con người và thiên nhiên, và những suy ngẫm về cuộc đời, thời gian được gửi gắm qua hình tượng mùa thu. Việc lý giải các yếu tố nghệ thuật là để phục vụ cho việc cảm nhận ý nghĩa sâu sắc này.

Câu hỏi kiểm tra kiến thức về bối cảnh sáng tác của bài thơ, thuộc phong trào Thơ mới (1932-1945), một giai đoạn văn học quan trọng của Việt Nam.

Khổ thơ đầu ('Em không nghe mùa thu... hơi thu lạnh') gợi tả một không gian thu vắng lặng, hơi se lạnh và thời gian đang chuyển mình rõ rệt sang thu. Các phương án khác chỉ đúng một phần hoặc sai lệch.

Câu hỏi sử dụng hình ảnh 'nghe mùa thu' là sự kết hợp giữa thính giác (nghe) và khái niệm trừu tượng (mùa thu), tạo nên biện pháp ẩn dụ chuyển đổi cảm giác. Tác dụng là diễn tả cảm nhận tinh tế, mơ hồ về mùa thu.

Hình ảnh nai vàng và lá vàng khô là những biểu tượng quen thuộc của mùa thu, gợi lên vẻ đẹp hoang sơ, tĩnh mịch và cả sự mong manh, dễ vỡ của cảnh vật.

Câu thơ so sánh tiếng suối với tiếng hát xa, là biện pháp so sánh. Tác dụng là gợi tả âm thanh tiếng suối trong trẻo, ngân vang, và xa xôi, tạo cảm giác tĩnh lặng, hư ảo cho khung cảnh.

'Tiếng gà trưa' là hình ảnh quen thuộc gắn liền với làng quê Việt Nam, thường gợi nhớ về tuổi thơ, gia đình, và những kỷ niệm êm đềm.

Thiên nhiên mùa thu (lá vàng, tiếng nai, tiếng suối, tiếng gà, sương) không chỉ được miêu tả khách quan mà còn là phương tiện để nhân vật trữ tình bộc lộ tâm trạng buồn man mác, hoài niệm, cô đơn trước sự chuyển đổi của thời gian và cảnh vật.

Từ láy 'chùng chình' gợi tả sự chậm rãi, ngập ngừng, như cố ý nấn ná của làn sương, đồng thời tạo cảm giác về một không khí mùa thu dịu dàng, lãng đãng, không vội vã.

Bài thơ tập trung khai thác thế giới nội tâm, cảm xúc cá nhân của nhân vật trữ tình trước thiên nhiên và cuộc sống, đây là đặc điểm cốt lõi của Thơ mới, đối lập với thơ cũ thường nặng về ước lệ, tả cảnh chung.

Khổ thơ với hình ảnh trăng, nai vàng, lá khô gợi lên một không gian đêm thu tĩnh mịch, vắng vẻ, dễ khiến lòng người cảm thấy cô đơn, buồn bã, man mác.

Câu hỏi tu từ lặp lại không nhằm hỏi đáp mà để bộc lộ trực tiếp cảm xúc, tâm trạng của nhân vật trữ tình, như một lời tự hỏi, một lời giãi bày đầy bâng khuâng, khắc khoải trước sự hiện hữu của mùa thu và cảm nhận riêng của mình.

'Lá vàng' là hình ảnh phổ biến và điển hình nhất trong thơ ca nói về mùa thu, thường gắn liền với sự rụng lá, sự tàn phai, và qua đó gợi lên cảm giác buồn bã về sự đổi thay của thời gian.

Bài thơ kết hợp nhiều giác quan: thính giác ('nghe mùa thu', 'tiếng nai', 'tiếng suối', 'tiếng gà'), thị giác ('trăng tròn', 'bóng', 'lá vàng', 'sương'), xúc giác ('hơi thu lạnh'). Sự kết hợp này tạo nên bức tranh mùa thu đa chiều, sống động và giàu cảm xúc.

Bài thơ là dòng chảy của những cảm xúc nhẹ nhàng, bâng khuâng, man mác buồn và chất chứa sự hoài niệm, cô đơn của thi sĩ trước sự chuyển mình của thiên nhiên và dòng chảy thời gian.

'Tiếng nai vàng giẫm lá khô' là âm thanh của thiên nhiên hoang sơ, gợi cảm giác tĩnh mịch, hoang vắng của rừng thu. 'Tiếng gà trưa' là âm thanh quen thuộc của cuộc sống con người, gợi nhớ về làng quê, gia đình, kỷ niệm tuổi thơ.

Bài thơ tập trung bộc lộ cảm xúc, suy tư của cái tôi trữ tình trước thiên nhiên và cuộc sống, mang đậm chất lãng mạn và giàu nhạc điệu, là đặc trưng của thể thơ trữ tình.

Hình ảnh trăng tròn thường gợi sự viên mãn, tròn đầy, nhưng 'lồng bóng' (có thể hiểu là bóng cây, bóng vật khác che lấp một phần hoặc tạo nên sự mờ ảo) lại gợi cảm giác về sự không trọn vẹn, hư ảo, phù hợp với không khí và tâm trạng bâng khuâng của bài thơ.

Cả Lưu Trọng Lư (Thơ mới) và các nhà thơ cổ điển như Nguyễn Khuyến đều có chung cảm thức về mùa thu với nỗi buồn man mác, sự tĩnh lặng và sự đổi thay của cảnh vật, dù cách thể hiện và cái tôi trữ tình có khác nhau.

Bài thơ được xây dựng dựa trên cấu trúc câu hỏi - câu trả lời (hay tự hỏi - tự trả lời) và sự lặp lại câu hỏi đầu bài. Cấu trúc này tạo nên giọng điệu tâm tình, độc thoại nội tâm, thể hiện sự trăn trở, kiếm tìm, khám phá 'tiếng thu' trong lòng mình.

Sự 'chùng chình' của sương, một hiện tượng thiên nhiên, được nhân hóa để gợi cảm giác về bước đi chậm rãi, ngập ngừng của thời gian khi chuyển mùa, phù hợp với tâm trạng luyến tiếc, bâng khuâng.

Bài thơ sử dụng nhiều vần lưng ('thu' - 'dưới', 'bóng' - 'lòng'), điệp từ, điệp cấu trúc ('Em không nghe mùa thu...'), kết hợp với nhịp điệu linh hoạt, tự do của thể thơ mới, tạo nên âm hưởng trầm bổng, du dương, giàu nhạc tính.

Sự lặp lại hình ảnh 'lá vàng' tạo sự đối ứng, khép kín cấu trúc bài thơ, đồng thời nhấn mạnh, khắc sâu ấn tượng về hình ảnh đặc trưng của mùa thu và cảm giác buồn bã, u hoài, man mác kéo dài, không dứt.

Các âm thanh của mùa thu (tiếng nai, tiếng suối, tiếng gà) được nhân vật trữ tình cảm nhận bằng sự rung động sâu sắc của tâm hồn, gợi liên tưởng đến kỷ niệm, nỗi buồn, sự cô đơn. Chúng là sự cộng hưởng giữa cảnh vật bên ngoài và cảm xúc bên trong, biến 'tiếng thu' thành 'tiếng lòng'.

Các từ ngữ như 'không nghe', 'hơi thu lạnh', 'ngơ ngác', 'chùng chình' không chỉ tả thực mà còn gợi lên sự mơ hồ, khó nắm bắt, cảm giác bâng khuâng, không rõ ràng, phù hợp với tâm trạng và cảm nhận về mùa thu lãng mạn.

Trong khi thơ cổ điển thường tả cảnh thu theo lối ước lệ, khách quan, thì Lưu Trọng Lư mang cái tôi cá nhân vào thơ, cảm nhận mùa thu bằng giác quan tinh tế, bằng tâm hồn chủ quan, bộc lộ trực tiếp cảm xúc, nỗi buồn riêng tư trước cảnh vật.

Từ 'Em' có thể là một người cụ thể, một người bạn tâm giao, hoặc chỉ là đại từ phiếm chỉ, tạo ra không khí đối thoại, tâm tình. Quan trọng hơn, nó giúp nhân vật trữ tình bộc lộ cảm xúc, suy tư một cách tự nhiên, như đang chia sẻ với một ai đó, hoặc với chính lòng mình.