Đề Trắc nghiệm Tổng kết lịch sử văn học – Cánh diều (Cánh Diều)

Câu hỏi kiểm tra khả năng phân tích mối quan hệ giữa bối cảnh lịch sử và sự hình thành trào lưu văn học. Giai đoạn 1930-1945 chứng kiến sự du nhập văn hóa phương Tây, sự phát triển của đô thị, sự bế tắc của tầng lớp tiểu tư sản trí thức, tạo nên mảnh đất cho 'cái tôi' cá nhân và cảm hứng lãng mạn.

Câu hỏi yêu cầu vận dụng kiến thức về đặc điểm thơ lãng mạn để phân tích đoạn trích. Đoạn thơ sử dụng nhiều hình ảnh lãng mạn, giàu cảm giác, ngôn ngữ tinh tế, thể hiện cái tôi chủ thể trước cảnh vật, là đặc trưng của thơ lãng mạn.

Câu hỏi yêu cầu so sánh đặc điểm cốt lõi giữa hai thời kỳ. Văn học trung đại thường đề cao con người công dân, bổn phận, gắn với cộng đồng; văn học hiện đại đề cao 'cái tôi' cá nhân, khám phá đời sống nội tâm phức tạp.

Câu hỏi yêu cầu vận dụng kiến thức để nhận diện khuynh hướng văn học từ mô tả đề tài và cách phản ánh. Việc tập trung vào số phận người nghèo, phơi bày bất công xã hội là đặc trưng của văn học hiện thực phê phán.

Câu hỏi kiểm tra kiến thức về tác giả tiêu biểu và đặc điểm sáng tác. Nguyễn Tuân nổi tiếng với phong cách độc đáo, đề cao cái đẹp 'vang bóng một thời' và tinh thần xê dịch.

Câu hỏi yêu cầu đánh giá vai trò của văn học trong bối cảnh lịch sử đặc biệt. Văn học giai đoạn này gắn bó chặt chẽ với cuộc kháng chiến, mang tính chiến đấu, phục vụ nhiệm vụ chính trị, là vũ khí tinh thần.

Câu hỏi yêu cầu phân tích, so sánh hai loại cảm hứng lãng mạn. Lãng mạn tiền chiến thường gắn với 'cái tôi' cô đơn, buồn sầu, thoát ly; lãng mạn cách mạng gắn với lý tưởng cộng đồng, niềm tin vào tương lai, sự hòa quyện giữa cá nhân và tập thể.

Câu hỏi kiểm tra kiến thức về tác phẩm tiêu biểu của trào lưu. 'Chí Phèo' của Nam Cao là một trong những đỉnh cao của văn học hiện thực phê phán, phơi bày số phận bi thảm của người nông dân và bản chất tàn bạo của xã hội.

Câu hỏi yêu cầu phân tích ý nghĩa của một hiện tượng văn học. Sự xuất hiện 'cái tôi' cá nhân là bước ngoặt quan trọng, đánh dấu sự giải phóng con người cá nhân khỏi những ràng buộc cũ, mở ra không gian biểu cảm mới cho văn học.

Câu hỏi kiểm tra kiến thức cơ bản về đặc điểm ngôn ngữ văn học trung đại. Ngôn ngữ giai đoạn này chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của Hán ngữ, mang tính ước lệ, trang trọng, khác biệt với ngôn ngữ đời thường.

Câu hỏi yêu cầu phân tích, so sánh mục đích sáng tác. Văn học trung đại thường mang tính giáo huấn, tải đạo, giúp vua cứu nước; văn học hiện đại đa dạng hơn, có thể là tự biểu hiện cái tôi, phản ánh hiện thực, hoặc phục vụ cách mạng, giải phóng dân tộc.

Câu hỏi yêu cầu vận dụng kiến thức về tác phẩm cụ thể để phân tích đặc điểm. Tác phẩm vừa phản ánh hiện thực tàn khốc của nạn đói (tính hiện thực), vừa lồng ghép niềm tin vào sự sống, tình người, khát vọng hạnh phúc (mầm mống lãng mạn/tinh thần mới).

Câu hỏi yêu cầu xác định đặc điểm không thuộc giai đoạn 1945-1975. Giai đoạn này chủ yếu đề cao cộng đồng, lý tưởng, chiến đấu, không tập trung vào 'cái tôi' cô đơn, bế tắc của tầng lớp tiểu tư sản.

Câu hỏi yêu cầu vận dụng kiến thức để phân tích, giải thích đoạn thơ. Đoạn thơ nhấn mạnh trách nhiệm công dân, sự gắn bó cá nhân với đất nước, tinh thần hy sinh vì nghĩa lớn, thể hiện rõ cảm hứng sử thi và tinh thần cộng đồng.

Câu hỏi yêu cầu phân tích sự thay đổi của văn học sau 1975. Giai đoạn này, văn học mở rộng biên độ phản ánh, nhìn thẳng vào những vấn đề phức tạp, đa chiều của đời sống xã hội và con người, không né tránh những mặt trái.

Câu hỏi yêu cầu vận dụng kiến thức để nhận diện khuynh hướng từ mô tả. Việc tập trung vào bi kịch cá nhân, mặt trái xã hội là đặc điểm của văn học đổi mới sau 1975.

Câu hỏi kiểm tra kiến thức về tác giả tiêu biểu của giai đoạn đổi mới. Nguyễn Minh Châu được xem là người 'mở đường' cho công cuộc đổi mới văn học với những tác phẩm như 'Chiếc thuyền ngoài xa', 'Mảnh trăng cuối rừng'...

Câu hỏi yêu cầu đánh giá thành tựu. Giai đoạn này đã tạo ra nhiều tác phẩm có giá trị tư tưởng và nghệ thuật, khắc họa thành công hình tượng con người mới, góp phần cổ vũ cuộc kháng chiến.

Câu hỏi yêu cầu phân tích đặc điểm đề tài. Văn học trung đại thường xoay quanh những đề tài lớn như lịch sử, đạo lý, chí làm trai, tình yêu nước, thiên nhiên mang tính ước lệ.

Câu hỏi kiểm tra kiến thức về tác phẩm thuộc thời kỳ trung đại. 'Truyện Kiều' là đỉnh cao của văn học chữ Nôm trung đại.

Câu hỏi yêu cầu phân tích, so sánh hình thức nghệ thuật. Thơ hiện đại phá vỡ niêm luật chặt chẽ của thơ trung đại (đặc biệt là thơ Đường luật), sử dụng thể thơ tự do, câu dài ngắn khác nhau, vần điệu linh hoạt hơn.

Câu hỏi yêu cầu phân tích ý nghĩa của một sự kiện lịch sử văn học. Chữ Quốc ngữ giúp phổ biến văn học rộng rãi hơn, gần gũi với tiếng nói đời thường, tạo điều kiện cho nhiều thể loại mới phát triển và 'cái tôi' cá nhân bộc lộ.

Câu hỏi kiểm tra kiến thức về tác giả tiêu biểu và đề tài sáng tác. Ngô Tất Tố nổi tiếng với tác phẩm 'Tắt đèn', khắc họa chân thực cuộc sống và số phận người phụ nữ nông dân như chị Dậu.

Câu hỏi kiểm tra kiến thức về khuynh hướng chủ đạo. Văn học giai đoạn này mang tính chiến đấu, phục vụ cách mạng, đề cao chủ nghĩa anh hùng tập thể, nên khuynh hướng sử thi và lãng mạn cách mạng rất nổi bật.

Câu hỏi yêu cầu phân tích, so sánh cách xây dựng nhân vật. Giai đoạn 1945-1975 thường xây dựng nhân vật theo kiểu mẫu anh hùng, lý tưởng hóa; giai đoạn sau 1975 đi sâu vào khám phá chiều sâu tâm lý, tính cách đa diện, phức tạp của con người đời thường.

Câu hỏi yêu cầu vận dụng kiến thức về tác phẩm để phân tích nội dung. Tác phẩm khắc họa sâu sắc tình cha con thiêng liêng trong hoàn cảnh chiến tranh, thể hiện tình cảm gia đình hòa quyện với tình yêu nước.

Câu hỏi yêu cầu phân tích mối quan hệ nhân quả. Công cuộc Đổi mới tạo ra bối cảnh xã hội mới, khuyến khích văn học nhìn thẳng vào sự thật, đa dạng hóa đề tài, đổi mới phương pháp sáng tác, thoát khỏi lối mòn cũ.

Câu hỏi yêu cầu đánh giá vai trò. Văn học chữ Nôm là bước tiến quan trọng, thể hiện ý thức dân tộc, đưa tiếng nói và tâm hồn Việt vào văn chương, tạo nên những kiệt tác như Truyện Kiều.

Câu hỏi yêu cầu phân tích nguyên nhân. Giai đoạn này là thời kỳ toàn dân chiến đấu chống giặc, số phận cá nhân hòa quyện vào số phận dân tộc, bối cảnh lịch sử lớn lao tạo nên cảm hứng sử thi.

Câu hỏi yêu cầu phân tích yếu tố hiện đại. Tính hiện đại thể hiện ở việc giải phóng 'cái tôi' cá nhân, khám phá đời sống nội tâm, sử dụng ngôn ngữ tiếng Việt bạch thoại gần gũi với đời sống, đa dạng hóa thể loại theo hướng hiện đại.

Văn học Trung đại Việt Nam phát triển trong bối cảnh Nho giáo trở thành hệ tư tưởng chính thống. Nho giáo chi phối quan niệm về đạo đức, luân lý, mối quan hệ vua-tôi, cha-con, vợ-chồng, và lý tưởng thẩm mỹ (như 'văn dĩ tải đạo', 'thi dĩ ngôn chí'), ảnh hưởng lớn đến nội dung và hình thức các tác phẩm.

Giai đoạn từ thế kỷ X đến thế kỷ XV là thời kỳ độc lập tự chủ được củng cố, gắn liền với các triều đại Lý, Trần, Lê Sơ. Văn học thời kỳ này phản ánh tinh thần yêu nước, ý chí độc lập dân tộc, khí thế hào hùng trong các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm, và ý thức xây dựng quốc gia.

Văn học Trung đại thường mang tính quy phạm, công thức, ít chú trọng cái tôi cá nhân độc đáo. Các yếu tố như ước lệ, điển tích, điển cố, bút pháp tả cảnh ngụ tình, hay thi pháp cổ điển là đặc trưng. Việc đề cao cái tôi cá nhân và sử dụng ngôn ngữ đời thường, giàu tính cá thể là đặc điểm của văn học hiện đại.

Trào lưu hiện thực phê phán ra đời trong bối cảnh xã hội Việt Nam dưới ách đô hộ của thực dân Pháp, với sự phân hóa giai cấp sâu sắc, mâu thuẫn xã hội gay gắt, đời sống nhân dân lầm than. Bối cảnh này tạo tiền đề cho các nhà văn đi sâu vào phản ánh và phê phán hiện thực tăm tối của xã hội đương thời.

Thơ Mới đề cao cái tôi cá nhân, tình yêu, thiên nhiên, nỗi buồn thế hệ. Thơ ca kháng chiến chống Pháp chuyển hướng sang cảm hứng tập thể, thể hiện lòng yêu nước, căm thù giặc, ngợi ca cuộc sống chiến đấu và lao động sản xuất, phục vụ trực tiếp nhiệm vụ cách mạng.

'Truyện Kiều' không chỉ kể câu chuyện về số phận nàng Kiều mà qua đó, Nguyễn Du thể hiện tiếng nói cảm thông sâu sắc với con người, đặc biệt là phụ nữ trong xã hội phong kiến bất công. Tác phẩm tố cáo sức mạnh tàn bạo của đồng tiền và thế lực đen tối chà đạp lên quyền sống và phẩm giá con người, thể hiện một chủ nghĩa nhân đạo sâu sắc, vượt ra ngoài khuôn khổ Nho giáo truyền thống.

Giai đoạn 1945-1975 là thời kỳ Việt Nam trải qua hai cuộc kháng chiến vĩ đại chống Pháp và chống Mỹ. Toàn bộ đất nước tập trung cho tiền tuyến, cuộc chiến đấu trở thành vận mệnh chung của dân tộc. Văn học với chức năng 'phục vụ cách mạng' đã phản ánh trực tiếp hiện thực nóng bỏng này, lấy hình tượng người lính, cuộc chiến và hậu phương làm trung tâm để cổ vũ tinh thần chiến đấu, ca ngợi chủ nghĩa anh hùng cách mạng.

Giai đoạn 1945-1975, văn học chủ yếu mang tính sử thi, lãng mạn cách mạng, tập trung phản ánh hiện thực chiến tranh và xây dựng xã hội mới với cảm hứng ngợi ca, lý tưởng hóa. Sau năm 1975, đặc biệt từ thời kỳ Đổi mới, văn học có xu hướng cởi mở hơn, khám phá sâu sắc hơn hiện thực đa chiều, phức tạp của đời sống, đi sâu vào số phận cá nhân, những vấn đề đời thường, với nhiều góc nhìn và bút pháp khác nhau, mang tính thế sự, đời tư.

Đoạn thơ với các hình ảnh 'Áo trắng', 'lá vàng rơi', 'buồn không nói', 'em không nói', 'không gian', 'thời gian' gợi không khí cô đơn, u buồn, lãng mạn, và sự bế tắc của cái tôi cá nhân trước thời gian, là đặc trưng rất rõ của Thơ Mới, đặc biệt là phong cách của Huy Cận hoặc Xuân Diệu giai đoạn đầu.

Văn học dân gian là cội nguồn nuôi dưỡng văn học viết, cung cấp đề tài, cảm hứng, thể loại, ngôn ngữ, và thi pháp. Nhiều tác phẩm văn học viết, đặc biệt là văn học Trung đại và hiện đại, đã kế thừa và phát huy những giá trị từ văn học dân gian (ví dụ: sử dụng motip truyện cổ tích, ca dao, tục ngữ; thể lục bát; tinh thần nhân đạo, hiện thực).

Văn xuôi lãng mạn, tiêu biểu là Tự Lực văn đoàn, thường khám phá thế giới nội tâm, tình cảm cá nhân, đặc biệt là tình yêu, hôn nhân, xung đột giữa cái tôi cá nhân và lễ giáo phong kiến. Họ thường xây dựng nhân vật trí thức tiểu tư sản, giàu tình cảm, có phần thoát ly thực tế, tìm kiếm cái đẹp và lý tưởng trong cuộc sống cá nhân.

Chiếu, hịch, cáo, tấu là những thể văn chính luận, hành chính, được sử dụng trong các văn bản của nhà nước phong kiến để ban bố mệnh lệnh (chiếu), kêu gọi quân sĩ (hịch), thông báo kết quả chiến thắng (cáo), hoặc dâng ý kiến lên vua (tấu). Các thể loại này mang tính chất trang trọng, mực thước, thể hiện tư tưởng chính thống.

Sau năm 1975, đặc biệt từ giữa những năm 1980, văn học Việt Nam bước vào thời kỳ Đổi mới. Bối cảnh xã hội có nhiều thay đổi, quan niệm về văn học cũng cởi mở hơn. Văn học đi sâu vào khám phá hiện thực đa chiều của đời sống, không né tránh những mặt trái, những vấn đề phức tạp. Đề tài đa dạng hơn, không chỉ xoay quanh chiến tranh mà mở rộng sang các vấn đề đời thường, kinh tế, xã hội, số phận cá nhân. Cái tôi cá nhân được đề cao, các thể loại và bút pháp nghệ thuật cũng phong phú, đa dạng hơn.

Văn học hiện thực phê phán tập trung phản ánh và tố cáo hiện thực xã hội tăm tối, bất công, đời sống khốn khổ của các tầng lớp dưới đáy xã hội, sử dụng bút pháp chân thực, khách quan, đôi khi trần trụi. Văn học lãng mạn lại đi sâu vào thế giới nội tâm, tình cảm cá nhân, ước mơ, khát vọng thoát ly thực tại, sử dụng bút pháp chủ quan, giàu cảm xúc, lãng mạn hóa hiện thực hoặc tạo dựng thế giới lý tưởng.

Hai quan niệm này xuất phát từ Nho giáo, nhấn mạnh chức năng chính trị, đạo đức của văn học. Văn học được coi là công cụ để truyền bá đạo lý Nho giáo, giáo huấn con người, bày tỏ chí hướng, lý tưởng của người viết, đặc biệt là bậc quân vương, quan lại. Nó đề cao vai trò phục vụ xã hội, chính trị của văn chương.

Sau nhiều năm văn học ph??c vụ trực tiếp nhiệm vụ chính trị của chiến tranh, các nhà văn phải đối mặt với việc thích ứng với bối cảnh xã hội hòa bình, đa dạng và phức tạp hơn. Họ cần thay đổi tư duy sáng tác, tìm tòi đề tài mới (không chỉ là chiến tranh), khám phá sâu hơn hiện thực đời thường, số phận cá nhân, những vấn đề xã hội nảy sinh trong công cuộc xây dựng đất nước. Việc thoát khỏi lối mòn tư duy cũ và tìm kiếm những cách thể hiện mới là thách thức lớn.

Chữ Nôm ra đời trên cơ sở chữ Hán là do nhu cầu ghi chép tiếng nói dân tộc (tiếng Việt) khi chữ Hán không đáp ứng được. Sự phát triển của chữ Nôm gắn liền với ý thức tự tôn dân tộc, khát vọng xây dựng một nền văn hóa, văn học riêng của người Việt, không chỉ phụ thuộc vào văn hóa Hán. Chữ Nôm cho phép sáng tạo những tác phẩm văn học mang đậm hồn cốt dân tộc, phản ánh đời sống và tâm tư người Việt một cách chân thực hơn.

Nguyễn Ái Quốc (Hồ Chí Minh) là người đặt nền móng cho văn học cách mạng với tư tưởng 'văn hóa phải soi đường cho quốc dân đi', 'văn nghệ là một mặt trận'. Tố Hữu là một trong những ngọn cờ đầu của thơ ca cách mạng, có vai trò quan trọng trong việc định hình phong cách sử thi, lãng mạn cách mạng, cổ vũ tinh thần chiến đấu và xây dựng đất nước. Họ không chỉ sáng tác mà còn lãnh đạo, định hướng cho hoạt động văn học, góp phần to lớn vào việc hình thành nền văn học mới phục vụ cách mạng.

Truyền kỳ là thể loại văn xuôi tự sự thời Trung đại, thường có yếu tố hoang đường, kỳ ảo, mượn chuyện ma quỷ, thần tiên hoặc những sự kiện lạ lùng để phản ánh hiện thực xã hội, bộc lộ thái độ của tác giả đối với cuộc đời, con người, mang tính chất ngụ ý, giáo huấn. Tiêu biểu là 'Truyền kỳ mạn lục' của Nguyễn Dữ.

Công cuộc Đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế đã tạo ra một bối cảnh xã hội phức tạp, đa dạng, nhiều biến động. Điều này cung cấp cho văn học những đề tài mới (đô thị hóa, kinh tế thị trường, toàn cầu hóa, xung đột văn hóa...), thúc đẩy sự đa dạng trong bút pháp nghệ thuật (ảnh hưởng từ văn học thế giới), và đòi hỏi văn học phải phản ánh những vấn đề nhân sinh, đạo đức, tâm lý con người trong một xã hội hiện đại, đầy thách thức.

Đoạn văn mô tả chân thực, trần trụi cảnh đời khốn khó, tủi nhục của người dân nghèo, với ngôn ngữ sắc lạnh, không né tránh hiện thực phũ phàng. Giọng văn mang tính tố cáo, phơi bày. Đây là đặc trưng của văn học hiện thực phê phán, tiêu biểu như Nam Cao, Ngô Tất Tố, Vũ Trọng Phụng.

Tính sử thi của văn học giai đoạn này thể hiện ở việc phản ánh những sự kiện trọng đại, có ý nghĩa lịch sử của dân tộc (kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ). Nhân vật trung tâm thường là những con người đại diện cho cộng đồng, mang phẩm chất anh hùng, lý tưởng cao đẹp, hòa mình vào dòng chảy chung của lịch sử. Cảm hứng chủ đạo là ngợi ca chủ nghĩa anh hùng cách mạng, tinh thần hy sinh vì Tổ quốc, thể hiện niềm tin vào tương lai tươi sáng.

Văn học hiện đại kế thừa tinh thần yêu nước, nhân đạo, tính hiện thực từ văn học truyền thống. Tuy nhiên, nó đổi mới căn bản về quan niệm sáng tác (đề cao cái tôi cá nhân, tự do sáng tạo), đề tài (mở rộng sang đời sống bình dân, hiện thực xã hội phức tạp), hệ thống thể loại (tiểu thuyết hiện đại, truyện ng???n, kịch nói...), và bút pháp nghệ thuật (tâm lý, nội tâm, đa dạng phong cách...).

Sự song hành của chữ Hán và chữ Nôm phản ánh sự giao thoa và đấu tranh giữa văn hóa Hán (du nhập từ Trung Quốc, được tầng lớp thống trị và trí thức Nho học sử dụng) và văn hóa dân tộc (được thể hiện qua tiếng nói và chữ Nôm của người Việt). Nó cho thấy sự tiếp biến văn hóa, đồng thời khẳng định ý thức độc lập, tự chủ và khát vọng xây dựng bản sắc văn hóa riêng của dân tộc Việt Nam.

Văn xuôi sau 1975, đặc biệt từ thời kỳ Đổi mới, có sự chuyển hướng mạnh mẽ. Các nhà văn đi sâu vào khám phá hiện thực đa chiều, phức tạp của đời sống hòa bình, những vấn đề xã hội nảy sinh (tiêu cực, mặt trái của cơ chế thị trường, sự tha hóa...). Họ cũng chú trọng khai thác thế giới nội tâm, những bi kịch, trăn trở của con người cá nhân trong bối cảnh mới, thay vì chỉ tập trung vào hình tượng con người tập thể, anh hùng như giai đoạn chiến tranh.

Các cuộc vận động, phong trào xã hội (như cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc, phong trào cải cách xã hội, sự du nhập văn hóa phương Tây...) tạo ra bối cảnh lịch sử, xã hội cụ thể, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến tâm tư, tình cảm, nhận thức của người cầm bút. Chúng là động lực thúc đẩy sự thay đổi trong quan niệm về văn chương, đề tài, cảm hứng và phong cách sáng tác, dẫn đến sự ra đời và phát triển của các trào lưu văn học mang đặc điểm riêng biệt của từng thời kỳ.

Văn học chữ Hán thường mang tính chất chính thống, bác học, trang trọng, được sử dụng bởi tầng lớp thống trị và trí thức Nho học, phục vụ các mục đích chính trị, lịch sử, triết học hoặc biểu đạt những tư tưởng mang tính quy phạm. Văn học chữ Nôm gần gũi hơn với tiếng nói dân tộc, thường phản ánh tâm tư tình cảm của con người Việt, đời sống bình dân, các vấn đề xã hội, tình yêu, mang tính chất dân dã, trữ tình, và phục vụ rộng rãi hơn trong đời sống văn hóa tinh thần của người Việt.

Tự Lực văn đoàn có đóng góp lớn trong việc hiện đại hóa văn xuôi quốc ngữ, xây dựng lối viết văn xuôi trong sáng, hiện đại, gần gũi với đời sống. Họ cũng là những người đi đầu trong việc đề cao cá nhân, khám phá thế giới nội tâm, tình cảm, và đưa các vấn đề xã hội đương thời (như hôn nhân, gia đình) vào văn học, tạo ra một phong cách lãng mạn, giàu cảm xúc.

Việc kế thừa và phát huy các yếu tố văn học dân gian trong văn học viết hiện đại giúp tác phẩm trở nên gần gũi, đậm đà bản sắc dân tộc. Nó làm giàu thêm ngôn ngữ văn học bằng vốn từ, cách diễn đạt giàu hình ảnh, nhạc điệu từ dân gian. Đồng thời, việc này cũng thể hiện tinh thần trân trọng và tiếp nối mạch nguồn văn hóa truyền thống trong bối cảnh hiện đại.

Xu hướng văn học sau 1975 là đa dạng hóa đề tài, đi sâu vào hiện thực đời sống đa chiều, khám phá số phận cá nhân, các vấn đề thế sự, đời tư. Nó không còn chỉ tập trung vào chủ đề chiến tranh và xây dựng xã hội mới với bút pháp lãng mạn cách mạng như giai đoạn trước. Việc chỉ tập trung ca ngợi tinh thần tập thể và chủ nghĩa anh hùng là đặc điểm của giai đoạn 1945-1975.

Văn học trung đại chịu ảnh hưởng sâu sắc của Nho, Phật, Lão, đề cao đạo đức phong kiến và các giá trị cộng đồng. Văn học hiện đại, đặc biệt từ đầu thế kỷ XX, tiếp xúc với văn hóa phương Tây, đề cao cá nhân, quyền tự do và các giá trị nhân văn mới.

Chữ Nôm, dù còn nhiều hạn chế, đã giúp tiếng Việt có thể ghi lại các tác phẩm văn học một cách độc lập, thoát ly dần ảnh hưởng của chữ Hán, tạo điều kiện cho sự ra đời và phát triển của các thể loại mang đậm bản sắc dân tộc như truyện thơ Nôm, thơ Nôm Đường luật.

Đoạn thơ ca ngợi sự đoàn kết đồng lòng của toàn dân, từ vua quan đến binh sĩ, dưới sự lãnh đạo sáng suốt để đạt được thắng lợi 'Mười năm công vẹn toàn'. Đây là biểu hiện rõ nét của chủ nghĩa yêu nước gắn liền với tư tưởng nhân nghĩa, lấy dân làm gốc của Nguyễn Trãi và văn học thời đại ông.

Giá trị nhân đạo trong Truyện Kiều thể hiện tập trung ở việc Nguyễn Du đồng cảm sâu sắc với số phận đau khổ của Thúy Kiều và những con người bị vùi dập trong xã hội phong kiến, lên án các thế lực tàn bạo chà đạp lên con người, đồng thời đề cao khát vọng tự do, công lý và tình yêu chân chính.

Văn học hiện thực phê phán (với các tác giả tiêu biểu như Ngô Tất Tố, Vũ Trọng Phụng, Nam Cao) là xu hướng chính trong giai đoạn 1930-1945 tập trung vào việc phơi bày, phê phán những mặt trái, bất công của xã hội thực dân nửa phong kiến.

Chủ nghĩa lãng mạn tập trung vào thế giới nội tâm, cảm xúc cá nhân, ước mơ, lý tưởng thoát ly thực tại. Chủ nghĩa hiện thực phê phán lại hướng ngòi bút vào việc miêu tả, phơi bày các mâu thuẫn, bất công, đói nghèo, áp bức trong đời sống xã hội.

'Tuyên ngôn Độc lập' là văn kiện chính trị mang giá trị văn học đặc sắc, thể hiện tư duy chính trị và lập luận sắc bén của Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, tác phẩm tố cáo tội ác của chủ nghĩa thực dân Pháp một cách trực diện, đanh thép nhất trong giai đoạn trước 1945, thể hiện rõ phong cách văn chính luận của Người là 'Bản án chế độ thực dân Pháp'.

Bối cảnh chiến tranh, kháng chiến là yếu tố quyết định định hướng và nội dung của văn học giai đoạn này. Văn học tập trung phục vụ cách mạng, phục vụ cuộc chiến đấu giải phóng dân tộc và xây dựng chủ nghĩa xã hội, đề cao chủ nghĩa anh hùng cách mạng.

Hình tượng người lính trong văn học giai đoạn kháng chiến thường được xây dựng với tinh thần yêu nước, sẵn sàng chiến đấu hy sinh vì độc lập tự do, ý chí kiên cường, lạc quan, yêu đời dù trong hoàn cảnh khắc nghiệt.

Đoạn thơ từ bài 'Tây Tiến' của Quang Dũng, khắc họa hình ảnh người lính Tây Tiến vừa hào hùng, dữ dội ('dữ oai hùm') vừa lãng mạn, đa tình ('mơ Hà Nội dáng kiều thơm'). Đây là nét đặc trưng của thơ ca kháng chiến chống Pháp (1945-1954), giai đoạn mà cảm hứng lãng mạn hòa quyện với hiện thực khốc liệt của chiến tranh.

Từ thời kỳ Đổi mới, văn học không còn bị gò bó vào một số đề tài nhất định mà mở rộng ra nhiều khía cạnh của đời sống, nhìn nhận con người và hiện thực với cái nhìn đa chiều, phức tạp hơn, không chỉ ca ngợi mà còn phản ánh những mặt trái, những vấn đề xã hội.

Nguyễn Minh Châu trong 'Chiếc thuyền ngoài xa' đã đưa ra một cái nhìn đa chiều, phức tạp về cuộc sống và con người. Ông cho thấy hiện thực không chỉ có vẻ đẹp lãng mạn (cảnh chiếc thuyền trên sương sớm) mà còn ẩn chứa những nghịch lý, bi kịch (cảnh bạo hành gia đình), buộc con người phải nhìn nhận sự vật, hiện tượng một cách toàn diện, không đơn giản, một chiều.

Văn học 1945-1975 thường xây dựng hình tượng con người anh hùng, lý tưởng hóa, đại diện cho cộng đồng, cho giai cấp. Văn học sau 1975 có xu hướng đi sâu vào khám phá thế giới nội tâm phức tạp của cá nhân, với đầy đủ những ưu điểm, khuyết điểm, những giằng xé, mâu thuẫn trong đời thường.

Truyện ngắn và tiểu thuyết là hai thể loại văn xuôi hiện đại có khả năng phản ánh hiện thực rộng lớn, đi sâu vào miêu tả tâm lý nhân vật, rất phù hợp với yêu cầu của văn học hiện đại. Các tác phẩm xuất sắc ở cả hai giai đoạn trước và sau 1945 đều tập trung vào hai thể loại này.

Văn học Việt Nam hiện đại trải qua nhiều biến động lịch sử, gắn liền với các cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc và xây dựng đất nước. Vì vậy, nó luôn có sự gắn kết chặt chẽ với vận mệnh quốc gia, phản ánh các vấn đề lớn của dân tộc, dù ở giai đoạn nào (trước, trong hay sau chiến tranh).

Đoạn văn miêu tả trực diện và ám ảnh về nạn đói khủng khiếp năm 1945 ở miền Bắc Việt Nam, bối cảnh lịch sử quan trọng được phản ánh trong tác phẩm 'Vợ nhặt' của Kim Lân.

Việc vận dụng chất liệu văn hóa dân gian là một biểu hiện của tính dân tộc, đại chúng trong văn học cách mạng. Nó giúp tác phẩm gần gũi với quần chúng nhân dân, phát huy truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc trong bối cảnh kháng chiến.

Mặc dù có nhiều khác biệt, văn học hiện đại vẫn kế thừa và phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp của văn học trung đại, đặc biệt là tinh thần yêu nước, nhân đạo và sử dụng ngôn ngữ dân tộc. Đồng thời, nó tiếp thu những yếu tố mới từ văn học phương Tây để đổi mới và phát triển.

Xuân Diệu được mệnh danh là 'ông hoàng thơ tình', là một trong những gương mặt tiêu biểu và có ảnh hưởng lớn nhất của phong trào Thơ mới. Thơ ông thể hiện rõ cái tôi trữ tình, những rung động mãnh liệt trước cuộc đời, tình yêu và tuổi trẻ, đánh dấu sự đổi mới căn bản của thơ ca Việt Nam.

Đoạn văn miêu tả cảnh vật và không khí ảm đạm, tiêu điều của xóm ngụ cư trong nạn đói. Cách miêu tả chân thực, chi tiết, không né tránh hiện thực khắc nghiệt là đặc trưng của phong cách hiện thực, đặc biệt là khả năng dựng cảnh, tạo không khí của Kim Lân.

Chủ nghĩa anh hùng cách mạng đề cao tinh thần chiến đấu, hy sinh vì nghĩa lớn, sự gắn bó với cộng đồng, lý tưởng cao đẹp. Việc tập trung khai thác những bi kịch, giằng xé nội tâm phức tạp của cá nhân (chủ yếu xuất hiện sau 1975) không phải là biểu hiện chính của chủ nghĩa anh hùng cách mạng theo cách hiểu của văn học giai đoạn 1945-1975.

Ký là thể loại có khả năng phản ánh hiện thực đời sống một cách nhanh chóng, chân thực và sinh động, rất phù hợp với nhu cầu tuyên truyền, cổ vũ trong bối cảnh chiến tranh và xây dựng đất nước. Nó cho phép tác giả ghi lại những sự kiện, con người có thật, kịp thời đáp ứng đòi hỏi của cuộc sống.

Lối diễn đạt ước lệ, tượng trưng trong văn học trung đại Việt Nam chịu ảnh hưởng sâu sắc từ văn học cổ điển Trung Quốc, đặc biệt là các điển tích, điển cố, hình ảnh quen thuộc trong thơ Đường, Tống (tùng, cúc, trúc, mai; trăng, hoa, tuyết, nguyệt...).

Sau 1975, Nguyễn Minh Châu chuyển từ cảm hứng sử thi, ca ngợi con người anh hùng trong chiến tranh sang khám phá số phận cá nhân, những tổn thương, đau khổ, những vấn đề đời thường của con người sau chiến tranh. 'Số phận con người' là một ví dụ điển hình cho sự chuyển hướng này.

Văn học trung đại thường nhìn nhận con người trong mối quan hệ với cộng đồng, bổn phận, địa vị xã hội (quân-thần, phụ-tử, chồng-vợ...). Văn học hiện đại, chịu ảnh hưởng của tư tưởng phương Tây, đề cao 'cái tôi' cá nhân, chú trọng khám phá thế giới nội tâm, quyền sống, quyền mưu cầu hạnh phúc cá nhân.

Đoạn văn miêu tả cảnh bạo lực gia đình một cách trần trụi, không né tránh, phơi bày góc khuất của đời sống. Đây là một đặc điểm nổi bật của văn học sau 1975, khi nhà văn không ngại đối diện với những mặt trái, những sự thật phũ phàng của hiện thực, khác với khuynh hướng lý tưởng hóa trước đó.

Tập truyện 'Truyện và Ký' của Nguyễn Ái Quốc (Hồ Chí Minh) bao gồm nhiều truyện ngắn trào phúng như 'Vi hành', 'Lời kêu gọi', 'Con người biết mùi hun khói'... sử dụng giọng văn châm biếm, hài hước để tố cáo tội ác của chủ nghĩa thực dân và tư bản.

Tinh thần từ bi, hỷ xả, tư tưởng nhân quả, luân hồi, sự vô thường của cuộc đời là những tư tưởng Phật giáo thường xuyên xuất hiện trong văn học trung đại, đặc biệt là trong các tác phẩm mang tính chất triết lý, chiêm nghiệm về cuộc đời.

Phong trào Thơ mới đã phá bỏ những niêm luật chặt chẽ của thơ cũ (Đường luật), giải phóng hình thức thơ, sử dụng ngôn ngữ gần gũi với đời sống, câu thơ tự do, không vần hoặc ngắt nhịp linh hoạt, tạo điều kiện cho nhà thơ thể hiện cảm xúc cá nhân một cách chân thực, tự nhiên.

'Hoàng Lê nhất thống chí' là một tác phẩm văn xuôi tự sự (tiểu thuyết chương hồi) xuất sắc của văn học trung đại. Nó có giá trị hiện thực sâu sắc khi phản ánh chân thực giai đoạn lịch sử đầy biến động cuối thế kỷ XVIII, đặc biệt là sự kiện vua Quang Trung đại phá quân Thanh. Tác phẩm cũng mang đậm cảm hứng sử thi khi tái hiện hào khí dân tộc và hình tượng người anh hùng dân tộc.

Văn học dân gian là tiếng nói tâm hồn của người lao động, phản ánh rõ nét tình yêu quê hương đất nước, tình cảm gia đình, lòng nhân ái và tinh thần lạc quan vượt khó khăn. Đây là những mạch nguồn tư tưởng, tình cảm chủ đạo.

Truyện cổ tích, đặc biệt là cổ tích thần kỳ, là thể loại đặc trưng sử dụng yếu tố hoang đường, thần kì như phép lạ, nhân vật siêu nhiên để thể hiện cuộc đấu tranh giữa thiện và ác, ước mơ về công lý và hạnh phúc của nhân dân.

Trong suốt thời kỳ trung đại, Nho giáo, Phật giáo và Đạo giáo (Đạo Lão) từ Trung Quốc đã du nhập và ảnh hưởng mạnh mẽ đến đời sống tư tưởng, văn hóa, và dĩ nhiên cả văn học Việt Nam, tạo nên đặc điểm 'tam giáo đồng nguyên' trong tư tưởng và sự kết hợp giữa tính quy phạm, ước lệ với cảm h??ng thế sự.

Chữ Nôm là hệ chữ viết dựa trên chữ Hán nhưng dùng để ghi âm tiếng Việt. Sự xuất hiện và phát triển của chữ Nôm, đặc biệt từ thời Trần, đã tạo điều kiện cho văn học viết bằng tiếng mẹ đẻ ra đời và phát triển mạnh mẽ, thể hiện tâm tư, tình cảm, hiện thực đời sống một cách chân thực và gần gũi hơn so với văn học chữ Hán.

Thi pháp văn học trung đại thường mang tính quy phạm, ước lệ, sử dụng nhiều điển cố, điển tích, hình ảnh tượng trưng. Chủ nghĩa cá nhân, sự khẳng định cái tôi độc đáo, khác biệt là đặc điểm nổi bật của văn học hiện đại, không phải trung đại.

Đoạn trường tân thanh (Truyện Kiều) của Nguyễn Du là tác phẩm tiêu biểu nhất cho chủ nghĩa nhân đạo trong văn học trung đại. Tác giả đã thể hiện sự đồng cảm, xót thương sâu sắc trước số phận nàng Kiều, lên án các thế lực chà đạp con người và khẳng định vẻ đẹp nhân phẩm ngay cả trong hoàn cảnh bi đát nhất.

Giai đoạn này đánh dấu sự giao thoa văn hóa Đông-Tây. Văn học hiện thực phê phán và văn học lãng mạn phát triển mạnh mẽ, phản ánh sâu sắc những mâu thuẫn xã hội, sự bế tắc của con người cá nhân, và đời sống thị thành, khác biệt lớn so với hiện thực trong văn học trung đại (thường tập trung vào lịch sử, đạo đức, số phận con người trong khuôn khổ lễ giáo).

Thơ mới đoạn tuyệt với thi luật Đường, mở rộng biên độ cảm xúc, đưa cái tôi cá nhân vào thơ, sử dụng ngôn ngữ gần gũi với đời sống, tạo nên sự đa dạng về phong cách. Đây là cuộc cách mạng trong thi ca Việt Nam.

Văn học trung đại thường nhìn nhận con người trong mối quan hệ cộng đồng, bổn phận, đạo đức phong kiến (quân - thần, phụ - tử). Văn học hiện đại, đặc biệt là văn học lãng mạn và hiện thực, bắt đầu khám phá và đề cao con người cá nhân với những cảm xúc, suy tư, khát vọng, bi kịch riêng.

Truyện ngắn 'Chí Phèo' của Nam Cao là tác phẩm tiêu biểu cho dòng văn học hiện thực phê phán, lột tả một cách sâu sắc và đau đớn bi kịch bị đẩy vào con đường tha hóa của người nông dân lương thiện, đồng thời đặt ra vấn đề nhân phẩm, quyền sống của con người.

Giai đoạn 1945-1975 là thời kỳ kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ. Văn học giai đoạn này gắn liền với vận mệnh dân tộc, tập trung phản ánh cuộc chiến đấu vệ quốc, xây dựng chủ nghĩa xã hội, và mang âm hưởng anh hùng ca, sử thi.

Đoạn thơ sử dụng ngôn ngữ giản dị, chân thực, giàu hình ảnh gợi cảm (đêm rừng hoang sương muối, đầu súng trăng treo), kết cấu thơ tự do, không gò bó theo niêm luật truyền thống. Đây là đặc điểm phổ biến của thơ ca kháng chiến, gần gũi với đời sống thực tế.

Truyện ngắn 'Chiếc thuyền ngoài xa' của Nguyễn Minh Châu là tác phẩm tiêu biểu cho sự đổi mới văn học sau 1975. Tác phẩm không còn chỉ tập trung vào đề tài chiến tranh hay anh hùng ca mà đi sâu vào hiện thực đời sống thường nhật với những vấn đề phức tạp, đa chiều của con người, mở ra cảm hứng thế sự, đời tư.

Sau năm 1975, đặc biệt từ thời kỳ Đổi mới (1986), văn học Việt Nam có sự đa dạng hóa về đề tài, phong cách, từ bỏ dần khuynh hướng sử thi, anh hùng ca để đi sâu vào hiện thực đa chiều, phức tạp của đời sống, khám phá con người cá nhân với những vấn đề đời tư, thế sự. Đồng thời, có sự tiếp thu, giao lưu với văn học thế giới.

Văn học luôn là tấm gương phản chiếu hiện thực đời sống, chịu ảnh hưởng sâu sắc của bối cảnh lịch sử - xã hội. Mỗi giai đoạn lịch sử đều tạo ra những điều kiện và thách thức riêng, chi phối đề tài, tư tưởng, cảm hứng sáng tác và cả hình thức biểu đạt của văn học. Ngược lại, văn học cũng có vai trò tác động trở lại xã hội.

Truyền thuyết và sử thi dân gian là hai thể loại thường kể về nguồn gốc dân tộc, các anh hùng chống giặc ngoại xâm, thể hiện ý thức cộng đồng, lòng yêu nước và tinh thần thượng võ. Truyền thuyết đặc biệt gắn liền với các nhân vật, sự kiện lịch sử hoặc địa danh.

Văn học trung đại thường đề cao 'nghĩa' (bổn phận, đạo lý phong kiến) hơn 'tình' (cảm xúc cá nhân), xem tình cảm riêng tư là thứ yếu so với nghĩa vụ với vua, với cha mẹ, với cộng đồng. Ngược lại, Thơ mới và văn học lãng mạn hiện đại lại đề cao 'tình', khẳng định giá trị của cảm xúc cá nhân, tình yêu đôi lứa.

Nghiên cứu lịch sử văn học giúp chúng ta hiểu rõ quá trình hình thành và phát triển của văn học, thấy được sự vận động của tư tưởng, tình cảm, thẩm mỹ dân tộc qua các thời kỳ, hiểu sâu hơn về văn hóa, lịch sử, con người Việt Nam, từ đó trân trọng và phát huy giá trị di sản văn hóa.

'Hoàng Lê nhất thống chí' là một tiểu thuyết chương hồi viết bằng chữ Hán, phản ánh giai đoạn lịch sử đầy biến động cuối thế kỷ XVIII, đặc biệt là sự kiện vua Quang Trung đại phá quân Thanh.

Nhân vật trong văn học dân gian thường là nhân vật loại hình (đại diện cho một lớp người: chàng trai nghèo, cô gái hiếu thảo, mụ dì ghẻ...), mang tính khái quát cao. Nhân vật văn học trung đại thường là nhân vật chức năng, được xây dựng để minh họa cho một tư tưởng đạo đức, chính trị nào đó, chưa có chiều sâu tâm lý phức tạp như nhân vật hiện đại.

Giai đoạn 1930-1945 là thời kỳ phát triển rực rỡ của văn học hiện đại Việt Nam với sự song hành và cạnh tranh của hai trào lưu lớn: Văn học Lãng mạn (Tự Lực Văn Đoàn, Thơ mới...) và Văn học Hiện thực phê phán.

Văn học dân gian được lưu truyền chủ yếu bằng miệng. Do đó, ngôn ngữ của nó thường giản dị, gần gũi với lời ăn tiếng nói hàng ngày, có vần điệu, nhịp điệu rõ ràng, dễ nhớ, dễ thuộc, tạo thuận lợi cho việc ghi nhớ và truyền miệng.

Cảm hứng yêu nước trong văn học trung đại thường gắn liền với lý tưởng trung quân ái quốc, lòng tự hào về lịch sử, truyền thống. Trong khi đó, yêu nước giai đoạn kháng chiến 1945-1975 lại gắn liền với tinh thần chống giặc ngoại xâm, bảo vệ độc lập tự do, ca ngợi chủ nghĩa anh hùng cách mạng, sự hy sinh của người lính, người dân.

'Chuyện chức phán sự đền Tản Viên' kết hợp yếu tố truyền kỳ (thế giới người và ma quỷ) với hiện thực (quan lại tham nhũng, công lý xã hội), thể hiện tư tưởng nhân văn, phê phán thói hư tật xấu và khẳng định lẽ phải, công bằng. Đây là đặc điểm chung của nhiều truyện trong 'Truyền kì mạn lục' và văn xuôi tự sự trung đại chịu ảnh hưởng của thể loại truyền kỳ.

Các tác giả này là những đỉnh cao của văn học trung đại, đóng góp lớn vào sự phát triển của cả văn học chữ Hán và chữ Nôm. Họ không chỉ có tài năng xuất chúng mà còn mang trong mình tư tưởng lớn, thể hiện những vấn đề quan trọng của thời đại và để lại những kiệt tác có giá trị vượt thời gian, khẳng định vị thế của văn học Việt Nam.

Văn xuôi hiện đại tập trung phản ánh hiện thực đời sống một cách chân thực, đa chiều, đi sâu vào tâm lý nhân vật, sử dụng ngôn ngữ gần gũi với đời sống, khác hẳn văn xuôi trung đại thường mang tính chất sử biên, truyền kỳ, ngụ ngôn, ngôn ngữ ước lệ và ít đi sâu vào thế giới nội tâm con người.

Văn học giai đoạn này có vai trò quan trọng như một vũ khí tinh thần. Nó ca ngợi chủ nghĩa anh hùng cách mạng, khắc họa những phẩm chất tốt đẹp của người lính, người dân trong chiến đấu và lao động, góp phần cổ vũ tinh thần yêu nước, ý chí quyết tâm đánh thắng giặc, xây dựng niềm tin vào tương lai.

Sự chuyển từ các thể loại văn học trung đại (thơ Đường luật, phú, cáo, truyện truyền kỳ, tiểu thuyết chương hồi) sang các thể loại hiện đại (thơ mới, tiểu thuyết, truyện ngắn, kịch nói) cho thấy văn học đã thoát khỏi những khuôn sáo cũ, tiếp thu ảnh hưởng phương Tây, mở rộng khả năng phản ánh hiện thực đa dạng và phức tạp hơn của xã hội đang chuyển mình.

Thiên nhiên trong văn học trung đại thường mang tính ước lệ, tượng trưng, gắn với các mô típ cổ điển (tùng, cúc, trúc, mai) và thường là phông nền cho các sự kiện lịch sử hoặc biểu đạt tư tưởng đạo đức. Trong khi đó, thiên nhiên trong Thơ mới lại được miêu tả chân thực, sống động, gắn liền với cảm xúc chủ thể, trở thành một không gian tâm trạng của cái tôi trữ tình.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, văn học Việt Nam vừa có cơ hội giao lưu, tiếp thu tinh hoa văn hóa thế giới, nhưng đồng thời cũng phải đối mặt với thách thức giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, tránh bị hòa tan hoặc mất gốc trước ảnh hưởng mạnh mẽ từ bên ngoài.

Câu hỏi yêu cầu phân tích mối liên hệ nhân quả giữa bối cảnh lịch sử (chế độ phong kiến độc lập, chiến tranh liên miên, ảnh hưởng Nho giáo, Phật giáo, Đạo giáo) và đặc điểm của văn học Trung đại. Tác động nổi bật nhất là việc văn học trở thành công cụ phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước, giáo huấn đạo đức theo hệ tư tưởng phong kiến.

Câu hỏi yêu cầu phân tích và so sánh đặc điểm nội dung của hai dòng văn học ở hai thời kỳ khác nhau. Văn học yêu nước Trung đại tập trung vào vận mệnh quốc gia, tinh thần chống ngoại xâm, cảm hứng ngợi ca, hào hùng. Văn học hiện thực phê phán 1930-1945 lại tập trung vào hiện thực xã hội đương thời, số phận con người nghèo khổ, cảm hứng chủ đạo là phê phán, tố cáo.

Câu hỏi yêu cầu khái quát đặc điểm của quá trình hiện đại hóa văn học. Đây là quá trình tiếp thu ảnh hưởng từ văn học phương Tây, đổi mới từ nội dung (đề cao cá nhân, hiện thực đời sống thường ngày) đến hình thức (thể loại mới, ngôn ngữ, thi pháp).

Câu hỏi kiểm tra kiến thức về các trào lưu văn học 1930-1945 và đặc điểm của chúng. Trào lưu lãng mạn với các đại diện như Xuân Diệu, Huy Cận, Thạch Lam... là trào lưu tiêu biểu cho sự đề cao cái tôi, cảm xúc cá nhân và xu hướng lãng mạn hóa hiện thực.

Câu hỏi yêu cầu phân tích nguyên nhân hình thành đặc điểm văn học trong một giai đoạn lịch sử cụ thể. Giai đoạn 1945-1975 gắn liền với hai cuộc kháng chiến vĩ đại, vận mệnh dân tộc được đặt lên hàng đầu (tính sử thi). Cảm hứng lãng mạn được nảy sinh từ lý tưởng cách mạng, niềm tin vào tương lai, tinh thần anh hùng cá nhân trong cuộc chiến đấu chung.

Câu hỏi yêu cầu phân tích hình tượng nhân vật trong văn học 1945-1975, liên hệ với đặc điểm 'tính sử thi'. Tính sử thi thể hiện ở việc nhân vật đại diện cho cộng đồng, lý tưởng chung. Người lính cách mạng được xây dựng với tinh thần yêu nước, sẵn sàng hy sinh, lý tưởng cao đẹp, ý chí kiên cường vì mục tiêu giải phóng dân tộc.

Câu hỏi yêu cầu so sánh sự khác biệt giữa hai giai đoạn văn học. Sau 1975, đặc biệt Đổi mới, văn học có xu hướng thoát ly dần khỏi cảm hứng sử thi, tập trung hơn vào đời sống thường nhật, số phận cá nhân, những góc khuất của xã hội, cái nhìn đa chiều, phức tạp hơn về con người và cuộc sống.

Câu hỏi mang tính phân tích bối cảnh hiện tại và thách thức đối với văn học. Toàn cầu hóa mang đến cơ hội tiếp xúc, nhưng cũng đặt ra thách thức về việc giữ gìn bản sắc dân tộc trong khi vẫn tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại, đối mặt với sự cạnh tranh của các loại hình giải trí khác và tìm kiếm tiếng nói riêng.

Câu hỏi yêu cầu phân tích vai trò của một yếu tố nghệ thuật (ngôn ngữ) trong quá trình hiện đại hóa. Việc sử dụng chữ Quốc ngữ phổ biến, cách tân ngôn ngữ văn xuôi và thơ (ví dụ: thơ mới phá bỏ niêm luật cũ) đã tạo điều kiện diễn đạt những nội dung mới, phức tạp, tinh tế của đời sống hiện đại và tâm trạng cá nhân.

Câu hỏi yêu cầu đánh giá ý nghĩa của một hiện tượng văn học. Thơ mới là một cuộc cách mạng trong thi ca, phá bỏ niêm luật cũ, giải phóng cảm xúc cá nhân, mở rộng biên độ đề tài, đưa cái tôi cá nhân vào thơ, tạo tiền đề cho sự phát triển đa dạng của thơ hiện đại.

Câu hỏi yêu cầu phân tích mối quan hệ phức tạp giữa văn học và chính trị. Mối quan hệ này biến đổi qua các thời kỳ: Trung đại (phục vụ chính trị, đạo đức phong kiến), 1930-1945 (có cả xu hướng tách rời và gắn bó), 1945-1975 (gắn bó chặt chẽ, phục vụ kháng chiến), sau 1975 (đa dạng hơn, nhưng vẫn có ảnh hưởng).

Câu hỏi yêu cầu phân tích đặc điểm nhân vật điển hình trong văn học 1945-1975. 'Con người mới' gắn liền với lý tưởng cách mạng, mang phẩm chất anh hùng, tinh thần tập thể, sẵn sàng cống hiến, hy sinh vì sự nghiệp chung.

Câu hỏi yêu cầu so sánh hai biểu hiện của cùng một 'cảm hứng' nhưng trong hai bối cảnh khác nhau. Lãng mạn 1930-1945 thường gắn với cái tôi cá nhân, mộng tưởng, thoát ly. Lãng mạn 1945-1975 lại gắn với lý tưởng cách mạng, tương lai tươi sáng, cái tôi hòa mình vào cộng đồng, mang tính sử thi.

Câu hỏi yêu cầu đánh giá tác động của yếu tố ngoài văn học (báo chí, xuất bản) đến sự phát triển văn học. Báo chí, nhà xuất bản (như Tự Lực Văn Đoàn) là phương tiện quan trọng để các tác phẩm mới được công bố, các trào lưu được định hình và quảng bá, góp phần thúc đẩy quá trình hiện đại hóa và tạo nên một diện mạo văn học sôi động.

Câu hỏi yêu cầu phân tích tính biện chứng của sự phát triển văn học: vừa đổi mới (phá vỡ cái cũ) vừa tiếp thu (kế thừa cái hay). Văn học hiện đại phá vỡ nhiều quy tắc cũ (niêm luật thơ, cấu trúc truyện), đề cao cá nhân, hiện thực đời thường; nhưng vẫn kế thừa tinh thần yêu nước, nhân đạo, các thể loại truyền thống (tuy có biến đổi), và vẻ đẹp của ngôn ngữ dân tộc.

Câu hỏi yêu cầu phân tích biểu hiện của xu hướng đa dạng hóa. Sau 1975, đặc biệt Đổi mới, văn học không còn bị bó hẹp trong một vài thể loại chủ đạo hay một phong cách thống nhất. Xuất hiện nhiều thể loại mới (tùy bút, tản văn hiện đại, tiểu thuyết đa tuyến), nhiều giọng điệu, phong cách riêng biệt của từng tác giả, đề cao sự tìm tòi, thử nghiệm.

Câu hỏi yêu cầu phân tích vai trò của chủ thể sáng tạo. Đội ngũ sáng tác là lực lượng trực tiếp tạo ra tác phẩm, họ là người phản ánh hiện thực, thể hiện tư tưởng, cảm xúc, tìm tòi đổi mới nghệ thuật. Sự đa dạng, tài năng và xu hướng sáng tác của họ quyết định sự phong phú và đặc điểm của văn học từng giai đoạn.

Câu hỏi yêu cầu phân tích sự khác biệt về phương pháp sáng tác. Hiện thực phê phán tập trung bóc trần, tố cáo mặt trái xã hội. Hiện thực xã hội chủ nghĩa bên cạnh phản ánh hiện thực còn hướng tới xây dựng con người mới, lý tưởng xã hội chủ nghĩa, mang tính giáo dục, động viên.

Câu hỏi yêu cầu áp dụng kiến thức về đặc điểm nghệ thuật văn học Trung đại để giải thích. Tính ước lệ, tượng trưng và điển tích, điển cố là do ảnh hưởng của văn học Trung Quốc, quan niệm thẩm mỹ cổ điển, và việc sử dụng chữ Hán làm ngôn ngữ viết chính. Chúng tạo nên vẻ trang trọng, cổ kính và hàm súc cho tác phẩm.

Câu hỏi yêu cầu phân tích vai trò của yếu tố ngôn ngữ. Việc sử dụng và chuẩn hóa tiếng Việt (chữ Quốc ngữ) làm ngôn ngữ sáng tác đã giúp văn học gần gũi hơn với đại chúng, mở rộng khả năng diễn đạt các sắc thái biểu cảm phức tạp của đời sống hiện đại và tâm lý con người, tạo tiền đề cho sự phát triển của văn xuôi, thơ hiện đại.

Câu hỏi yêu cầu đánh giá tác động của văn học dịch. Văn học dịch là cầu nối quan trọng giúp văn học Việt Nam tiếp xúc, học hỏi các trào lưu, thể loại, kỹ thuật viết mới từ phương Tây và thế giới, góp phần thúc đẩy quá trình hiện đại hóa, làm phong phú thêm nền văn học trong nước.

Câu hỏi yêu cầu phân tích một xu hướng nội dung trong văn học sau 1975. Sau thời kỳ văn học sử thi đề cao cộng đồng, văn học Đổi mới có xu hướng quay vào bên trong con người, khám phá chiều sâu tâm lý, những phức tạp, mâu thuẫn nội tâm, đời sống tinh thần riêng tư của cá nhân.

Câu hỏi yêu cầu phân tích sự biến đổi về vai trò của văn học. Trung đại: chức năng giáo huấn, phục vụ chính trị. Hiện đại (đặc biệt sau 1975): ngoài các chức năng truyền thống, văn học còn có chức năng nhận thức, giải trí, biểu hiện cái tôi, đối thoại với độc giả, phản biện xã hội, không còn bị bó hẹp trong khuôn khổ giáo huấn hay tuyên truyền đơn thuần.

Câu hỏi yêu cầu xác định giai đoạn phát triển của một thể loại. Tiểu thuyết hiện đại Việt Nam bắt đầu hình thành từ những năm 1920-1930 và phát triển rực rỡ nhất trong giai đoạn 1930-1945 với sự xuất hiện của Tự Lực Văn Đoàn và các nhà văn hiện thực phê phán.

Câu hỏi yêu cầu phân tích ảnh hưởng văn học quốc tế. Chủ nghĩa lãng mạn phương Tây đã du nhập vào Việt Nam và tác động mạnh mẽ đến trào lưu văn học lãng mạn 1930-1945, thể hiện ở việc đề cao cái tôi, cảm xúc cá nhân, mộng tưởng, sử dụng ngôn ngữ giàu hình ảnh, nhạc điệu.

Câu hỏi yêu cầu đánh giá tác động của chính sách văn hóa. Các cuộc vận động sáng tác trong kháng chiến là chính sách nhằm huy động văn nghệ sĩ phục vụ sự nghiệp cách mạng. Chúng góp phần tạo ra một dòng văn học mạnh mẽ, tập trung vào đề tài kháng chiến, xây dựng hình tượng anh hùng, nhưng đôi khi cũng hạn chế sự đa dạng và tự do sáng tạo cá nhân.

Câu hỏi yêu cầu phân tích kỹ thuật xây dựng nhân vật. Văn học Trung đại thường xây dựng nhân vật theo kiểu chức năng, đại diện cho một tầng lớp hoặc phẩm chất đạo đức (ước lệ, công thức). Văn học hiện thực phê phán xây dựng nhân vật gần với đời thực hơn, có cá tính, số phận cụ thể, được đặt trong các mối quan hệ xã hội phức tạp.

Câu hỏi yêu cầu phân tích một xu hướng đề tài/bối cảnh. Quá trình đô thị hóa diễn ra mạnh mẽ trong xã hội Việt Nam từ thế kỷ XX. Văn học hiện đại đã phản ánh quá trình này qua việc miêu tả cuộc sống thành thị, con người thị dân, những vấn đề nảy sinh ở đô thị, khác với bối cảnh làng quê truyền thống.

Câu hỏi yêu cầu đánh giá mối quan hệ giữa văn học dân gian và văn học viết. Văn học dân gian là nguồn mạch nuôi dưỡng văn học viết, cung cấp đề tài, cảm hứng, thể loại (ca dao, tục ngữ, truyện cổ tích được đưa vào văn học viết), và đặc biệt là làm giàu ngôn ngữ, hình ảnh đậm đà bản sắc dân tộc cho văn học viết.

Câu hỏi mang tính tổng hợp, yêu cầu người học suy ngẫm về mục đích của việc học lịch sử văn học. Tổng kết lịch sử văn học giúp nhìn nhận bức tranh toàn cảnh, thấy được sự vận động, biến đổi, kế thừa và phát triển của văn học qua các giai đoạn, hiểu sâu sắc hơn về bối cảnh ra đời tác phẩm, giá trị của từng trào lưu, tác giả, từ đó nâng cao năng lực tiếp nhận và nghiên cứu văn học.