Đề Trắc nghiệm Tràng giang – Chân trời sáng tạo (Chân Trời Sáng Tạo)

Câu hỏi kiểm tra khả năng liên hệ bối cảnh lịch sử-xã hội với tâm trạng thơ. Trước 1945, nhiều nhà thơ Thơ mới mang nỗi buồn, cô đơn, lạc lõng trước cuộc sống thực tại, tìm về thiên nhiên hoặc cái tôi nội tâm. 'Tràng giang' thể hiện rõ nét sự cô đơn, sầu muộn của cái tôi trữ tình trước vũ trụ rộng lớn, một đặc điểm của tâm trạng thời đại.

Câu hỏi yêu cầu phân tích vai trò của đề từ. Đề từ 'Bâng khuâng trời rộng nhớ sông dài' trực tiếp bộc lộ tâm trạng 'bâng khuâng', cảm giác 'trời rộng' đối lập với 'sông dài', và nỗi 'nhớ'. Nó như một lời giới thiệu, cài đặt sẵn tâm trạng và không gian cho người đọc, làm nổi bật cái 'tôi' trữ tình trong mối tương quan với vũ trụ.

Câu hỏi yêu cầu phân tích hình ảnh và nhịp điệu để làm rõ tâm trạng. 'Sóng gợn điệp điệp', 'nước song song' tạo cảm giác trôi chảy, vô tận. 'Thuyền về nước lại' là chuyển động chia lìa, 'sầu trăm ngả' nhân hóa nỗi buồn. 'Củi một cành khô lạc mấy dòng' là hình ảnh cụ thể, đơn độc, lạc lõng. Nhịp thơ chậm, giàu tính biểu cảm, tất cả khắc họa nỗi buồn lan tỏa, mênh mang và sự cô đơn, lạc loài.

Câu hỏi yêu cầu phân biệt yếu tố hiện đại trong hình ảnh thơ. Thơ cổ thường dùng các hình ảnh ước lệ, tượng trưng mang tính chung. Hình ảnh 'củi một cành khô' là một vật rất đỗi bình thường, nhỏ bé, lẻ loi, gợi lên thân phận cá nhân, sự lạc lõng, vô định của con người trong cuộc đời - một cảm thức rất 'tôi' của Thơ mới, khác với hình ảnh cao đẹp hay ước lệ của thơ cổ.

Câu hỏi yêu cầu phân tích cách khắc họa không gian và cảm giác. 'Lơ thơ cồn nhỏ', 'gió đìu hiu' (thị giác, xúc giác/thính giác) gợi sự thưa thớt, buồn bã. 'Đâu tiếng làng xa' (thính giác) là sự vắng bóng âm thanh sự sống con người. 'Nắng xuống trời lên sâu chót vót' (thị giác, cảm giác không gian) mở rộng không gian theo chiều dọc, nhấn mạnh sự nhỏ bé của con người. 'Sông dài trời rộng bến cô liêu' (thị giác, cảm giác không gian) tổng kết sự mênh mông, vắng lặng, cô đơn.

Câu hỏi yêu cầu phân tích hiệu quả của cách dùng từ lạ. 'Chót vót' thường đi với chiều cao, 'sâu' thường đi với chiều sâu. Kết hợp 'sâu chót vót' cho thấy sự cảm nhận không gian độc đáo: bầu trời không chỉ cao vời vợi mà còn như thăm thẳm, hút sâu vào vô tận, tạo cảm giác rợn ngợp, choáng váng về sự rộng lớn của vũ trụ và sự nhỏ bé của con người.

Câu hỏi yêu cầu phân tích hình ảnh làng quê và cảm xúc đi kèm. 'Ao phủ vây quanh' gợi sự quẩn quanh, tù túng, cô lập. 'Âm u' gợi sự tăm tối, buồn bã, thiếu sức sống. Khung cảnh làng quê hiện lên không tươi sáng, mà u tịch, buồn bã, càng làm tăng thêm nỗi cô đơn, lạc lõng của cái tôi trữ tình.

Câu hỏi yêu cầu phân tích từ láy và mối liên hệ. 'Dờn dợn' diễn tả cảm giác rợn lòng, day dứt, không yên, một nỗi buồn, nhớ thương, lo lắng trào dâng không dứt. Mối liên hệ 'lòng quê dờn dợn vời con nước' cho thấy nỗi nhớ quê không chỉ là cảm xúc nội tại mà còn gắn liền, hòa quyện với cảnh 'con nước' mênh mông, trôi chảy, làm tăng thêm sự day dứt, khắc khoải.

Câu hỏi yêu cầu so sánh và phân tích sự sáng tạo. Câu thơ của Thôi Hiệu có 'khói sóng' để gợi nỗi buồn nhớ quê. Huy Cận nói 'Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà', tức là không cần có yếu tố ngoại cảnh (khói sóng) gợi nhắc, nỗi nhớ nhà, nhớ quê vẫn tự nhiên trào dâng, sâu sắc và thường trực hơn. Đây là sự tiếp thu và sáng tạo, thể hiện nỗi nhớ quê hương là nỗi niềm nội tại, không phụ thuộc vào ngoại cảnh.

Câu hỏi yêu cầu nhận diện và chỉ ra biểu hiện của tình cảm ẩn kín. Dù buồn bã trước vũ trụ, cái tôi trữ tình vẫn mang nặng 'lòng quê dờn dợn vời con nước', 'nhớ nhà'. Nỗi nhớ nhà, nhớ quê hương trong bối cảnh đất nước bị mất chủ quyền (trước 1945) còn là biểu hiện của lòng yêu nước sâu sắc, thầm kín. Các chi tiết như 'lòng quê', 'nhớ nhà', và cả không gian sông nước mênh mông của đất nước đều góp phần thể hiện tình cảm này.

Câu hỏi yêu cầu nhận diện yếu tố cổ điển. Yếu tố cổ điển thể hiện qua thể thơ thất ngôn, cấu trúc đối xứng ở một số câu, sử dụng từ Hán Việt ('tràng giang', 'điệp điệp', 'cô liêu'), và việc lấy cảm hứng từ đề tài thiên nhiên (sông nước, hoàng hôn) vốn là đề tài quen thuộc trong thơ cổ, đặc biệt là thơ Đường.

Câu hỏi yêu cầu nhận diện yếu tố hiện đại. Yếu tố hiện đại thể hiện chủ yếu ở cảm thức về cái tôi cô đơn, lạc lõng trước cuộc đời, sự rợn ngợp trước vũ trụ rộng lớn, và việc sử dụng những hình ảnh bình dị, đời thường ('củi một cành khô') để biểu đạt những suy tư, cảm xúc sâu sắc về thân phận con người - đặc trưng của tinh thần Thơ mới.

Câu hỏi yêu cầu phân tích hiệu quả của điệp từ. 'Điệp điệp' không chỉ miêu tả sự lặp đi lặp lại, liên tiếp của sóng mà còn gợi sự trùng điệp, kéo dài không dứt của nỗi buồn. Nỗi buồn như những con sóng, lớp lớp trào dâng, lan tỏa trên khắp không gian 'tràng giang' và thấm sâu vào lòng người.

Câu hỏi yêu cầu phân tích ý nghĩa của từ 'Đâu'. 'Đâu' ở đây không phải câu hỏi mà là lời phủ định, lời cảm thán về sự vắng mặt. 'Đâu tiếng làng xa' nghĩa là không có tiếng chợ chiều nào vọng lại. Điều này nhấn mạnh sự tĩnh lặng tuyệt đối, sự vắng bóng hoàn toàn của con người và sự sống, làm tăng thêm cảm giác cô quạnh, hoang vắng của cảnh vật và tâm trạng nhà thơ.

Câu hỏi yêu cầu phân tích mối quan hệ. Thiên nhiên trong 'Tràng giang' là rộng lớn, mênh mông, vắng lặng, đôi khi rợn ngợp ('trời rộng', 'sâu chót vót'). Con người (cái tôi) xuất hiện nhỏ bé, cô đơn, lạc lõng ('thuyền xuôi mái', 'củi một cành khô', 'bến cô liêu'). Mối quan hệ là đối lập, tương phản giữa cái vô cùng của vũ trụ và cái hữu hạn, nhỏ bé của con người, từ đó làm nổi bật tâm trạng buồn bã, cô đơn của cái tôi.

Câu hỏi yêu cầu phân tích hình ảnh và ý nghĩa. Hình ảnh cánh chim chiều về tổ là hình ảnh ước lệ quen thuộc trong thơ cổ (yếu tố cổ điển). Tuy nhiên, việc thêm chi tiết 'nghiêng cánh nhỏ' và cảm giác 'bóng chiều sa' gợi sự mỏi mệt, chênh chao, nhỏ nhoi của sự sống trong không gian rộng lớn và thời gian chiều tà đang buông xuống, mang thêm sắc thái hiện đại, cô đơn. Nó vừa khắc họa không gian (chiều cao bầu trời, chiều rộng sông nước) vừa diễn tả thời gian (hoàng hôn), đồng thời gợi nỗi buồn chia lìa, lẻ loi.

Câu hỏi yêu cầu xác định mạch cảm xúc chính. Bài thơ bắt đầu với nỗi buồn mênh mang trước sông nước, mở rộng ra cảm giác cô đơn, lạc lõng trước không gian rộng lớn, rồi hướng về nỗi nhớ quê hương, đất nước. Mạch cảm xúc đi từ cảnh vật --> tâm trạng cá nhân --> tình cảm lớn lao hơn (tình quê hương, đất nước).

Câu hỏi kiểm tra kiến thức cơ bản về tác phẩm. 'Tràng giang' là một trong những bài thơ tiêu biểu nhất của Huy Cận trong tập 'Lửa thiêng', xuất bản năm 1940, thời kỳ đỉnh cao của phong trào Thơ mới.

Câu hỏi yêu cầu so sánh hai khổ thơ. Khổ 1 tập trung vào chiều ngang của dòng sông ('nước song song', 'mấy dòng') và chuyển động trên mặt nước (thuyền, củi), gợi nỗi buồn trôi nổi, lạc lõng. Khổ 2 mở rộng không gian theo chiều dọc ('trời lên sâu chót vót') và chiều ngang rộng lớn ('sông dài trời rộng'), kết hợp với sự vắng lặng ('lơ thơ cồn nhỏ', 'đâu tiếng làng xa'), tạo cảm giác rợn ngợp, cô quạnh hơn.

Câu hỏi yêu cầu phân tích hiệu quả của từ láy. Các từ láy trong bài thơ đều mang sắc thái biểu cảm mạnh: 'điệp điệp' (sóng lặp lại, buồn chồng chất), 'song song' (trôi cùng nhau nhưng không gặp gỡ, sự vô tình, chia lìa), 'đìu hiu' (buồn bã, hiu quạnh), 'dờn dợn' (rợn lòng, day dứt). Chúng góp phần khắc họa cảnh vật đượm buồn, vắng lặng và diễn tả sâu sắc tâm trạng cô đơn, sầu muộn, khắc khoải của nhân vật trữ tình.

Câu hỏi yêu cầu phân tích cấu trúc. Thể thất ngôn tạo nhịp điệu trang trọng, trầm lắng. Việc chia thành 4 khổ rõ rệt giúp bài thơ có bố cục chặt chẽ, mỗi khổ như một bức tranh nhỏ hoặc một lát cắt cảm xúc, nhưng vẫn liên kết chặt chẽ theo dòng chảy của tâm trạng, từ cảnh rộng đến tâm tư sâu kín, từ nỗi buồn cá nhân đến tình quê hương.

Câu hỏi yêu cầu phân tích hình ảnh chợ chiều. 'Chợ chiều đã vãn', 'những người đi hết' gợi sự tàn tạ, kết thúc của một ngày, sự rút lui của con người khỏi không gian. Điều này làm nổi bật sự vắng bóng, cô đơn của con người trước thiên nhiên, khẳng định sự nhỏ bé, tạm bợ của sự sống con người trong dòng chảy vô tận của thời gian và không gian.

Câu hỏi yêu cầu phân tích vai trò câu kết khổ. Câu thơ này tổng kết lại không gian được miêu tả trong khổ 2 ('sông dài trời rộng'), nhấn mạnh sự mênh mông, vô tận. Từ 'bến cô liêu' (bến vắng vẻ, hiu quạnh) không chỉ miêu tả cảnh vật mà còn gợi cảm giác cô đơn, lạc lõng của con người. Nó mở rộng không gian đến cực điểm và cô đọng cảm xúc cô quạnh, làm tiền đề cho sự phát triển tâm trạng ở các khổ sau.

Câu hỏi yêu cầu phân tích hiệu quả của từ ngữ. 'Lớp lớp' gợi sự chồng chất, dày đặc của mây. 'Đùn' gợi sự chuyển động mạnh mẽ, như có sức sống nội tại, mây như đang vươn lên, tích tụ. 'Núi bạc' miêu tả màu sắc và hình khối của mây lúc được chiếu sáng, trông như những ngọn núi khổng lồ màu bạc. Cả cụm từ tạo nên bức tranh thiên nhiên hùng vĩ, kỳ ảo nhưng cũng đầy bí ẩn.

Câu hỏi yêu cầu phân tích sự đối lập. 'Lớp lớp mây cao đùn núi bạc' là hình ảnh thiên nhiên hùng vĩ, đồ sộ, vĩnh cửu. 'Chim nghiêng cánh nhỏ bóng chiều sa' là hình ảnh sự sống nhỏ bé, đơn độc, mỏi mệt, đang chìm vào bóng tối của thời gian. Sự đối lập này làm nổi bật sự nhỏ nhoi, hữu hạn của sự sống, của con người trước sự vô cùng, vĩnh cửu của vũ trụ, tăng thêm cảm giác cô đơn, lạc lõng.

Câu hỏi kiểm tra khả năng nhận diện đặc điểm nghệ thuật. Bài thơ nổi bật với sự kết hợp cổ điển - hiện đại, sử dụng hình ảnh giàu sức gợi tả, từ ngữ chọn lọc (đặc biệt là từ láy), thủ pháp đối lập, và thể thơ thất ngôn. Giọng thơ hóm hỉnh, đùa vui không phải là đặc điểm của 'Tràng giang', một bài thơ giàu suy tư, trầm lắng và buồn bã.

Câu hỏi kiểm tra kiến thức về phong cách tác giả. Phong cách thơ Huy Cận trước Cách mạng thường hàm súc, giàu chất suy tưởng, triết lí về vũ trụ, cuộc đời và thân phận con người, thể hiện nỗi buồn, sự cô đơn, bâng khuâng. 'Tràng giang' là một minh chứng tiêu biểu cho phong cách này.

Câu hỏi yêu cầu xác định câu thơ thể hiện cảm giác rợn ngợp. Câu 'Nắng xuống trời lên sâu chót vót' với cách dùng từ 'sâu chót vót' diễn tả độ cao thăm thẳm của bầu trời, kết hợp với hình ảnh 'nắng xuống trời lên' gợi sự mở rộng không gian theo chiều dọc đến vô cùng, tạo cảm giác choáng ngợp, rợn ngợp trước sự rộng lớn của vũ trụ.

Câu hỏi yêu cầu xác định nguồn gốc nỗi buồn. Nỗi buồn trong bài thơ không chỉ đơn thuần là buồn cảnh mà là nỗi buồn mang tính thế hệ, tính thời đại của một cái tôi cô đơn, lạc lõng trước cuộc đời và vũ trụ rộng lớn, không tìm thấy điểm tựa, sự giao hòa. Đó là nỗi buồn của kiếp người nhỏ bé, vô định trong không gian vô cùng.

Câu hỏi yêu cầu đánh giá giá trị tổng thể. 'Tràng giang' là bài thơ tiêu biểu cho phong cách Huy Cận trước Cách mạng, thể hiện sâu sắc nỗi buồn thời đại của cái tôi cô đơn trước vũ trụ, đồng thời bộc lộ lòng yêu nước thầm kín. Bài thơ thành công về nghệ thuật khi kết hợp hài hòa yếu tố cổ điển và hiện đại, tạo nên một bức tranh thiên nhiên - tâm trạng độc đáo.

Câu hỏi kiểm tra khả năng liên hệ bối cảnh lịch sử, xã hội với tâm trạng sáng tác của các nhà thơ Thơ mới. Giai đoạn trước Cách mạng, tầng lớp tri thức tiểu tư sản thường mang nỗi buồn cá nhân, bơ vơ, lạc lõng trước thời cuộc và vũ trụ.

Câu hỏi yêu cầu phân tích ý nghĩa của hình ảnh và từ ngữ mở đầu. 'Sóng gợn' kết hợp với 'buồn điệp điệp' (từ Hán Việt) tạo nên một cảm giác buồn lan tỏa, nối tiếp, không dứt, gắn liền với sự chuyển động nhẹ nhàng nhưng miên man của dòng sông.

Câu hỏi yêu cầu phân tích ý nghĩa biểu tượng của một hình ảnh cụ thể trong khổ thơ. Cành củi khô nhỏ bé, trôi nổi vô định trên dòng sông rộng lớn là biểu tượng rõ nét cho sự nhỏ nhoi, lạc lõng, bơ vơ của cái 'tôi' cá nhân trước cuộc đời và vũ trụ.

Câu hỏi yêu cầu phân tích mối quan hệ tương phản/chia lìa giữa hai hình ảnh động và tác động của nó đến tâm trạng. 'Thuyền về' (hướng về bến bờ, sự sống, con người) nhưng 'nước lại' (trôi đi, xa cách), tạo nên cảm giác chia lìa, không gặp gỡ, từ đó nhân lên nỗi 'sầu trăm ngả'.

Câu hỏi yêu cầu phân tích tác dụng của từ láy và đảo ngữ. Từ láy gợi hình ảnh thưa thớt, buồn bã. Đảo ngữ đưa 'lơ thơ' lên đầu câu nhấn mạnh sự vắng vẻ, thưa thớt, hoang vắng của cảnh vật, từ đó làm nổi bật không khí đìu hiu, buồn bã.

Câu hỏi yêu cầu phân tích tâm trạng qua một câu thơ cụ thể. Từ 'Đâu' diễn tả sự tìm kiếm nhưng không thấy, thể hiện khao khát kết nối với sự sống, con người ('tiếng làng xa vãn chợ chiều'), nhưng cuối cùng lại nhận ra sự vắng lặng, cô đơn.

Câu hỏi yêu cầu phân tích cách tác giả mở rộng không gian và mối liên hệ với tâm trạng. Các từ ngữ 'Nắng xuống', 'trời lên', 'sâu chót vót', 'Sông dài', 'trời rộng' tạo ra một không gian đa chiều, vô tận, đối lập với cái 'tôi' nhỏ bé, cô đơn, từ đó làm nổi bật sự 'cô liêu' của con người trước vũ trụ.

Câu hỏi yêu cầu phân tích ý nghĩa biểu tượng phổ biến và áp dụng vào ngữ cảnh bài thơ. 'Bèo dạt' là hình ảnh quen thuộc gợi sự trôi nổi, lênh đênh, không bến bờ, tương đồng với cảm giác vô định, lạc lõng của con người.

Câu hỏi yêu cầu nhận diện và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ. Biện pháp điệp cấu trúc phủ định ('Không một...', 'không...') nhấn mạnh sự vắng bóng hoàn toàn của những yếu tố kết nối (đò ngang, cầu quán), làm nổi bật sự cô lập, chia cắt giữa con người với cuộc sống, từ đó nhân lên nỗi cô đơn.

Câu hỏi yêu cầu phân tích sự kết hợp màu sắc và trạng thái. Sự tĩnh lặng ('Lặng lẽ') kết hợp với sự đối lập màu sắc ('bờ xanh' - 'bãi vàng') và sự tiếp nối ('tiếp') tạo nên một không gian rộng lớn, trải dài nhưng lại tĩnh mịch, vắng lặng, thiếu vắng sự sống.

Câu hỏi yêu cầu xác định không gian và thời gian được khắc họa trong khổ thơ. Các hình ảnh 'mây cao', 'núi bạc', 'bóng chiều sa', 'hoàng hôn' đều gợi tả không gian cao rộng, và thời khắc chiều tà.

Câu hỏi yêu cầu phân tích cảm nhận từ hình ảnh. Cánh chim 'nhỏ' bay trong 'bóng chiều sa' (không gian rộng lớn, thời gian đang trôi đi) tạo cảm giác nhỏ bé, đơn độc, lẻ loi giữa không gian bao la, góp phần làm tăng thêm nỗi buồn.

Câu hỏi yêu cầu xác định cảm xúc trực tiếp được thể hiện. Cụm từ 'Lòng quê dờn dợn' diễn tả một nỗi nhớ quê hương cồn cào, day dứt, không yên, được gợi lên khi nhìn 'vời con nước' (dòng sông dài).

Câu hỏi yêu cầu phân tích sự kết hợp cổ điển và hiện đại trong câu thơ cuối. Tính 'cổ điển' thể hiện ở việc lấy ý từ thơ cổ Trung Quốc (Thôi Hiệu - Hoàng Hạc lâu) với motif 'nhớ nhà' khi chiều tà. Tính 'hiện đại' thể hiện ở cách diễn đạt trực tiếp, không cần ngoại cảnh ('không khói') mà vẫn 'nhớ nhà', nhấn mạnh nỗi nhớ chủ quan, nội tại của cái 'tôi' cá nhân.

Câu hỏi yêu cầu phân tích dụng ý chọn từ Hán Việt của tác giả. Việc dùng 'Tràng giang' với vần 'ang' tạo âm hưởng vang vọng, gợi cảm giác con sông không chỉ dài mà còn rộng lớn, mênh mang, phù hợp với không gian vũ trụ và nỗi buồn lan tỏa trong bài thơ.

Câu hỏi yêu cầu xác định yếu tố cổ điển. Bài thơ mang đậm nét cổ điển ở việc sử dụng thể thơ thất ngôn, các hình ảnh quen thuộc trong thơ cổ (sông, thuyền, bèo, chim, mây, bến bờ), và đặc biệt là việc lấy ý từ thơ Đường (Thôi Hiệu).

C??u hỏi yêu cầu xác định yếu tố hiện đại. Tính hiện đại thể hiện ở tâm trạng buồn sâu sắc của cái 'tôi' cô đơn trước vũ trụ (nỗi buồn vũ trụ), ở hình ảnh 'củi một cành khô' mang tính biểu tượng cá nhân, và ở cách diễn tả nỗi nhớ quê hương không cần ngoại cảnh.

Câu hỏi yêu cầu xác định tình cảm ẩn sâu trong bài thơ. Nỗi nhớ nhà da diết ở câu cuối và sự liên hệ ngầm với thơ cổ Trung Quốc thể hiện một tình yêu nước thầm kín, sâu lắng, gắn liền với văn hóa, cội nguồn dân tộc.

Câu hỏi yêu cầu so sánh và nhận xét mối quan hệ giữa hai câu. Câu trước diễn tả nỗi nhớ quê hương trực tiếp ('Lòng quê dờn dợn'). Câu sau là lời khẳng định mạnh mẽ, nâng nỗi nhớ lên mức không cần ngoại cảnh tác động, khẳng định nỗi nhớ là thường trực, là nội tại, là một phần của tâm hồn.

Câu hỏi yêu cầu tìm nhận xét sai. Bài thơ nổi bật với sự kết hợp hài hòa cổ điển-hiện đại, ngôn ngữ chọn lọc giàu sức gợi, hình ảnh mang tính biểu tượng. Ngôn ngữ bài thơ không hề 'hóm hỉnh' hay 'sôi nổi', mà trầm lắng, giàu suy tưởng.

Câu hỏi yêu cầu phân tích hiệu quả của việc lặp lại các từ khóa. Việc lặp lại các từ chỉ sự vật gắn liền với sông nước tạo nên một không gian sông nước mênh mang, trải dài, đồng thời nhấn mạnh sự ám ảnh của không gian này đối với tâm trạng nhân vật trữ tình.

Câu hỏi yêu cầu nhận diện và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ. 'Nắng xuống' và 'trời lên' là hai hành động/trạng thái đối lập, tạo ra sự tương phản về hướng nhìn, mở rộng không gian theo chiều dọc đến vô cùng ('sâu chót vót'), nhấn mạnh sự rộng lớn, thăm thẳm của vũ trụ.

Câu hỏi yêu cầu phân tích sự kế thừa và sáng tạo của Huy Cận. Ông kế thừa motif 'nhớ nhà' lúc chiều tà nhưng sáng tạo ở chỗ không cần ngoại cảnh ('không khói') mà vẫn nhớ, thể hiện nỗi nhớ đã trở thành một trạng thái nội tại, thường trực của tâm hồn, mang đậm dấu ấn cái 'tôi' hiện đại.

Câu hỏi yêu cầu xác định tâm trạng chủ đạo. Bài thơ là sự hòa quyện của nỗi buồn cá nhân (cô đơn, lạc lõng) và nỗi buồn thế hệ (trước thời cuộc, vũ trụ), đồng thời ẩn chứa tình yêu đất nước thầm kín.

Câu hỏi yêu cầu phân tích liên tưởng từ hình ảnh. 'Bóng chiều sa' gợi thời khắc cuối ngày, khi ánh sáng tắt dần, bóng tối buông xuống, tạo cảm giác về sự trôi chảy của thời gian, sự tàn phai, và không gian đang chìm dần vào tĩnh mịch, buồn bã.

Câu hỏi yêu cầu phân tích sắc thái nghĩa của từ láy. 'Dờn dợn' gợi cảm giác nỗi nhớ không yên, cồn cào, day dứt, trào lên từng đợt như sóng nước.

Câu hỏi yêu cầu liên hệ bài thơ với phong cách tác giả. Phong cách Huy Cận trước Cách mạng thường hàm súc, giàu chất suy tưởng, triết lí, mang nỗi buồn vũ trụ, cô đơn, và có sự hòa quyện giữa yếu tố cổ điển và hiện đại.

Câu hỏi yêu cầu so sánh nỗi buồn. Nỗi buồn trong thơ cổ thường gắn liền với sự xa cách quê hương, gia đình, hoặc những biến cố lịch sử. Nỗi buồn trong 'Tràng giang' mang tính hiện đại hơn, là nỗi buồn của cái 'tôi' cá nhân cô đơn, lạc lõng trước vũ trụ rộng lớn, mang màu sắc triết lí về kiếp người.

Câu hỏi yêu cầu suy luận về mục đích giảng dạy. Việc đưa 'Tràng giang' vào chương trình giúp học sinh tiếp cận một tác phẩm tiêu biểu của Thơ mới, hiểu được sự chuyển mình của thơ ca Việt Nam, đặc biệt là sự kết hợp giữa truyền thống và hiện đại, và phân tích tâm trạng, tư tưởng của lớp nhà thơ tri thức trước Cách mạng.

Câu hỏi yêu cầu xác định khổ thơ tiêu biểu cho sự hòa quyện giữa không gian và tâm trạng. Khổ 2 với các câu 'Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiu', 'Nắng xuống trời lên sâu chót vót', 'Sông dài trời rộng bến cô liêu' khắc họa rõ nét không gian mênh mông, vắng vẻ đối lập với sự nhỏ bé, cô liêu của cái 'tôi'.

Huy Cận là một trong những gương mặt tiêu biểu của Thơ mới, đặc trưng bởi giọng thơ hàm súc, giàu suy tư, triết lý, thể hiện nỗi sầu vũ trụ và cái tôi cô đơn trước cuộc đời rộng lớn.

'Tràng giang' được sáng tác năm 1939 khi Huy Cận đứng trước cảnh sông Hồng mênh mông, thể hiện rõ nỗi buồn, cô đơn của cái tôi cá nhân trước thiên nhiên rộng lớn và mang theo tâm sự thời đại bế tắc trước cách mạng.

Nhan đề 'Tràng giang' với âm 'ang' ngân vang gợi sự mênh mông, dài rộng của dòng sông. Phụ đề 'Buồn điệp điệp' trực tiếp nói lên cảm xúc chủ đạo là nỗi buồn lan tỏa, triền miên. Cả hai cùng nhau tạo nên không gian và tâm trạng buồn bã, mênh mông của bài thơ.

Từ láy 'điệp điệp' gợi hình ảnh sóng gợn liên tiếp, trùng điệp trên mặt sông. Đồng thời, nó còn gợi tả nỗi buồn không dứt, chồng chất, lan tỏa trong tâm hồn nhân vật trữ tình.

Cành củi khô trôi dạt trên dòng sông rộng lớn là hình ảnh biểu tượng cho thân phận nhỏ bé, lạc lõng, bơ vơ, vô định của con người, đặc biệt là cái tôi cô đơn trong bối cảnh xã hội và thời đại bế tắc.

Câu 'Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiu' sử dụng đảo ngữ (đưa 'lơ thơ' lên đầu câu) để nhấn mạnh sự thưa thớt, tiêu điều của cảnh vật, làm tăng cảm giác hoang vắng, đìu hiu.

Câu thơ diễn tả sự vắng bặt âm thanh của cuộc sống con người ('Đâu tiếng làng xa'). Điều này thể hiện sự cô lập, xa cách của nhân vật trữ tình với nhịp sống cộng đồng, làm tăng thêm cảm giác cô đơn, lạc lõng giữa không gian mênh mông.

'Sâu chót vót' là sự kết hợp giữa chiều sâu (sâu) và chiều cao (chót vót), tạo cảm giác về một không gian bầu trời cao vời vợi, thăm thẳm không cùng. Nó nhấn mạnh sự rợn ngợp, nhỏ bé của con người trước vũ trụ, góp phần khắc họa nỗi sầu vũ trụ.

Khổ thơ gốc dùng các hình ảnh gợi (cồn nhỏ, gió đìu hiu, vãn chợ chiều, sâu chót vót, cô liêu) để diễn tả sự vắng lặng, buồn bã một cách tinh tế, giàu chất thơ. Đoạn giả định dùng từ ngữ trực tiếp, trần trụi ('không có người', 'vắng lặng', 'lạnh lẽo') để nói về sự vắng vẻ, làm mất đi sự gợi cảm, suy tư.

Cánh bèo trôi dạt, không có định hướng, không biết đi đâu về đâu là hình ảnh ẩn dụ cho thân phận con người nhỏ bé, lênh đênh, trôi nổi, vô định giữa dòng đời.

Khổ 3 liệt kê những cái 'không' ('không một chuyến đò ngang', 'không cầu') và sự vắng lặng ('lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng'), nhấn mạnh sự vắng bóng của dấu hiệu sự sống con người, sự kết nối. Điều này khắc họa sự cô lập, chia lìa của không gian, làm sâu sắc thêm nỗi cô đơn.

Cây cầu là biểu tượng của sự kết nối, giao lưu. Việc 'không cầu' và nó 'không gợi chút niềm thân mật' thể hiện sự thiếu vắng, khao khát được kết nối với cuộc sống, với con người, làm nổi bật cảm giác cô đơn, lạc lõng.

Hình ảnh cánh chim nhỏ nghiêng mình trong ánh chiều tà gợi không gian rộng lớn, cao vợi của bầu trời và thời khắc hoàng hôn đang buông xuống. Nó tạo nên bức tranh chiều tà vừa lãng mạn vừa mang theo nỗi buồn của sự chia lìa, tàn phai.

Cụm từ 'Lòng quê dờn dợn' diễn tả trực tiếp nỗi nhớ quê hương, da diết, cồn cào, trào dâng như con sóng 'vời con nước'.

Thơ cổ thường cần có yếu tố gợi ('khói sóng hoàng hôn') mới nảy sinh tâm trạng nhớ nhà. Huy Cận khẳng định 'Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà', thể hiện nỗi nhớ quê hương là một nỗi niềm thường trực, cố hữu trong lòng, không cần ngoại cảnh tác động. Đây là biểu hiện của cái tôi cá nhân Thơ mới với tâm trạng buồn bã thường trực.

Bài thơ sử dụng thể thơ thất ngôn, cấu trúc tứ tuyệt (gần với thơ Đường), hình ảnh thiên nhiên mang tính ước lệ (sông, bến, mây, chim) là yếu tố cổ điển. Tuy nhiên, cảm thức về cái tôi cô đơn, nỗi sầu vũ trụ, hình ảnh 'củi một cành khô', cách diễn đạt độc đáo ('sâu chót vót', 'không khói... cũng nhớ nhà') là yếu tố hiện đại của Thơ mới.

Nỗi sầu trong 'Tràng giang' không chỉ là nỗi buồn cá nhân mà còn là nỗi buồn của cái tôi nhỏ bé, cô đơn trước sự rộng lớn, vô hạn của vũ trụ, mang tính triết lý về thân phận con người. Đó là nỗi sầu vũ trụ.

Các hình ảnh tương phản giữa cái rộng lớn, vô hạn của thiên nhiên và cái nhỏ bé, vắng bóng của sự sống con người (hoặc dấu hiệu kết nối) làm nổi bật sự cô đơn, lạc lõng, nhỏ bé của cái tôi trữ tình trước vũ trụ, từ đó khắc sâu chủ đề về nỗi sầu vũ trụ và thân phận con người.

Việc lặp lại 'sông dài, trời rộng' ở cuối khổ 2 sau khi đã miêu tả 'Nắng xuống, trời lên sâu chót vót' và sự vắng lặng của bến bờ (cồn nhỏ, không tiếng chợ chiều) có tác dụng nhấn mạnh sự vô cùng, vô tận của không gian thiên nhiên, đối lập với sự hữu hạn và cô đơn của con người ('bến cô liêu'), làm tăng cảm giác rợn ngợp, lạc lõng.

Bên cạnh nỗi sầu, sự cô đơn, bài thơ còn thể hiện tình yêu tha thiết của Huy Cận với cảnh vật quê hương đất nước qua những hình ảnh quen thuộc (sóng, thuyền, bến, bèo, mây, chim) và đặc biệt là nỗi nhớ nhà, nhớ quê ở câu kết. Đây là biểu hiện của lòng yêu nước thầm kín.

Gió 'đìu hiu' là ngọn gió mang hơi lạnh lẽo, buồn bã. Việc sử dụng từ láy 'đìu hiu' kết hợp với 'gió' không chỉ miêu tả cảm giác vật lý mà còn gợi không khí quạnh vắng, hiu hắt của cảnh vật, đồng thời là ngoại cảnh hóa nỗi buồn, sự cô đơn, tiêu điều trong tâm hồn nhân vật trữ tình.

Việc lặp lại cấu trúc phủ định 'không có/không một/không' kết hợp với các hình ảnh biểu tượng của sự kết nối (đò ngang, cầu) tạo nên phép điệp cấu trúc và liệt kê những cái 'không', nhấn mạnh sự vắng bóng hoàn toàn của dấu hiệu sự sống và kết nối, làm tăng cảm giác cô lập, chia lìa.

Khổ 1 mở ra không gian mặt sông với sự chuyển động (sóng, thuyền, củi trôi), tạo cảm giác về dòng chảy, sự chia lìa. Khổ 2 mở rộng không gian theo chiều cao và chiều ngang (trời lên sâu chót vót, sông dài trời rộng), khắc họa sự mênh mông, rợn ngợp của vũ trụ và sự tiêu điều, vắng lặng của bến bờ, nhấn mạnh sự cô đơn, lạc lõng của con người trước không gian vô tận.

Hình ảnh 'mây cao đùn núi bạc' miêu tả những đám mây trắng, dày đặc, tầng tầng lớp lớp như những ngọn núi hùng vĩ trên nền trời chiều. Nó góp phần tạo nên bức tranh thiên nhiên kỳ vĩ, tráng lệ nhưng cũng mang vẻ lạnh lẽo, xa vời, làm tăng thêm cảm giác nhỏ bé của con người trước vũ trụ.

'Tràng giang' tiêu biểu cho hồn thơ Huy Cận trước Cách mạng ở chỗ nó khắc họa rõ nét 'cái tôi' cô đơn, lạc lõng, mang nỗi buồn triền miên (nỗi sầu vũ trụ), đồng thời thể hiện sự giao thoa giữa yếu tố cổ điển và hiện đại trong thi pháp.

Cảm hứng chủ đạo, xuyên suốt bài thơ là nỗi buồn, sự cô đơn của cái tôi trữ tình trước cảnh sông nước mênh mông, từ đó mở rộng thành nỗi sầu vũ trụ và thấm đẫm tình yêu quê hương đất nước thầm kín.

Thơ cổ điển thường nhìn thiên nhiên như một bối cảnh khách quan, hòa hợp hoặc là nơi gửi gắm tâm sự chung. Thơ mới, với sự trỗi dậy của cái tôi cá nhân, nhìn thiên nhiên qua lăng kính chủ quan, lấy thiên nhiên làm phông nền để bộc lộ nỗi cô đơn, buồn bã, sự nhỏ bé của cái tôi trước vũ trụ.

Từ Hán Việt 'Tràng giang' mang sắc thái cổ kính, trang trọng, gợi liên tưởng đến thơ Đường. Âm 'ang' vang vọng tạo cảm giác về sự mênh mông, rộng lớn, cổ xưa của dòng sông, phù hợp với cảm hứng vũ trụ và nỗi sầu mang màu sắc cổ điển trong bài thơ, đồng thời khác với sự bình dị của 'Sông dài'.

Huy Cận kết hợp nhuần nhuyễn từ ngữ giản dị, quen thuộc ('củi một cành khô', 'bèo dạt', 'bến bờ') với những từ ngữ giàu sức gợi, giàu chất tạo hình và mang tính biểu tượng ('điệp điệp', 'đìu hiu', 'sâu chót vót', 'dờn dợn'), tạo nên sự hòa quyện giữa hiện thực và lãng mạn, giữa cổ điển và hiện đại, góp phần thể hiện chiều sâu suy tư.

'Tràng giang' là một trong những đỉnh cao của Thơ mới, thể hiện sự thành công trong việc hiện đại hóa thơ truyền thống, đưa vào thơ những cảm thức mới (cái tôi cô đơn, nỗi sầu vũ trụ), và làm phong phú thêm ngôn ngữ, hình ảnh thơ ca Việt Nam.

Nhan đề 'Tràng giang' sử dụng từ Hán Việt, gợi lên vẻ đẹp cổ kính, trang trọng và âm hưởng ngân vang, đồng thời nhấn mạnh cảm giác mênh mông, vô tận của dòng sông. So với 'Trường giang' (sông dài), 'Tràng giang' có thêm sắc thái cổ điển và gợi cảm giác 'buồn điệp điệp' hơn.

Cành củi khô trôi dạt trên dòng sông rộng lớn là biểu tượng cho sự nhỏ nhoi, bơ vơ, lạc lõng và không nơi nương tựa của cái 'tôi' cá nhân, mang đậm nỗi buồn thế hệ trong Thơ mới.

Câu thơ diễn tả sự chia lìa, mỗi vật đi một hướng (thuyền về, nước lại), tạo nên cảm giác chia cắt, ly tán, từ đó gợi lên nỗi buồn mênh mang, lan tỏa từ nhiều phía, nhiều hướng trong lòng nhà thơ.

Từ láy 'đìu hiu' là từ gợi tả âm thanh và không khí, kết hợp với 'lơ thơ cồn nhỏ' tạo nên một bức tranh cảnh vật thưa thớt, vắng vẻ, heo hút, nhấn mạnh sự cô quạnh, tiêu điều của không gian.

Hai câu thơ sử dụng thủ pháp đối lập/tương phản ('nắng xuống' - 'trời lên', 'sông dài' - 'trời rộng') và mở rộng không gian theo chiều đa chiều (chiều cao 'sâu chót vót', chiều rộng 'sông dài trời rộng') để diễn tả sự mênh mông, rợn ngợp của vũ trụ trước cái tôi bé nhỏ.

Câu thơ là câu hỏi tu từ, diễn tả sự tìm kiếm vô vọng âm thanh của cuộc sống con người (tiếng chợ chiều) trong không gian vắng lặng. Sự 'đâu' này cho thấy sự thiếu vắng, xa cách với cộng đồng, làm tăng thêm cảm giác cô đơn, lạc lõng của nhà thơ.

Bài thơ kết hợp thể thơ thất ngôn truyền thống, sử dụng các hình ảnh quen thuộc trong thơ cổ (sông, thuyền, bến, mây, chim, hoàng hôn) với cảm quan hiện đại về cái tôi cô đơn, nỗi buồn thế hệ, hình ảnh mang tính biểu tượng mới ('củi một cành khô') và cách diễn đạt mới mẻ.

Hình ảnh 'đùn núi bạc' gợi sự vận động mạnh mẽ, dữ dội của những đám mây khổng lồ, chất chồng lên nhau như núi, tạo cảm giác không gian cao vút, hùng vĩ. Kết hợp với 'lớp lớp', nó còn gợi sự tiếp diễn, trôi chảy của thời gian, đặc biệt là thời khắc chuyển giao cuối ngày.

Câu thơ tả cảnh cánh chim nhỏ bé nghiêng mình trong ánh chiều tà đang buông xuống. Hình ảnh tương phản giữa cánh chim nhỏ và không gian rộng lớn, cùng với chữ 'sa' (rơi xuống) gợi cảm giác lẻ loi, đơn độc, sự chênh chao, và khoảnh khắc ngày tàn, buồn bã.

'Dờn dợn' là từ láy gợi cảm giác sóng gợn nhẹ, lan tỏa, không yên. 'Lòng quê dờn dợn vời con nước' nghĩa là nỗi nhớ quê hương dâng lên, lan tỏa theo từng đợt sóng nước, thể hiện tình cảm quê hương da diết, thường trực trong lòng nhà thơ trước cảnh sông nước mênh mông.

Câu thơ này là một sự 'vọng bích' (vọng tưởng, dựa theo ý thơ cũ) từ câu thơ 'Yên ba giang thượng sử nhân sầu' (Trên sông khói sóng khiến người buồn lòng) trong bài 'Hoàng Hạc lâu' của Thôi Hiệu. Thôi Hiệu cần khói sóng để gợi buồn nhớ quê, còn Huy Cận thì 'không khói' cũng nhớ, thể hiện nỗi buồn nhớ quê hương đã trở thành nỗi niềm thường trực, không cần ngoại cảnh tác động.

Nỗi nhớ nhà trong thơ Huy Cận (và Thơ mới nói chung) không chỉ là nhớ cảnh vật quê nhà mà còn gắn liền với nỗi buồn thế hệ, nỗi cô đơn của cái tôi cá nhân trước vũ trụ và cuộc đời, nỗi băn khoăn về thân phận. Nó là sự biểu hiện của tình yêu quê hương đất nước một cách thầm kín trong bối cảnh mất nước.

Cấu trúc lặp lại 'Không...' nhấn mạnh sự vắng bóng hoàn toàn của dấu hiệu sự sống, của con người, của sự kết nối (đò ngang, cầu, tiếng làng xa), từ đó khắc sâu cảm giác cô đơn, chia lìa, lạc lõng của nhà thơ trong không gian mênh mông.

Trước Cách mạng, thơ Huy Cận thường mang nỗi buồn mênh mang, suy tư về vũ trụ, về kiếp người, thể hiện cái tôi cô đơn, lạc lõng. 'Tràng giang' là một trong những bài tiêu biểu cho phong cách này.

Dòng sông mênh mông, vô tận là biểu tượng cho dòng chảy của thời gian, của cuộc đời, gợi cảm giác rợn ngợp, nhỏ bé của con người trước sự vô cùng của vũ trụ và số phận.

Khổ thơ thứ hai chuyển từ cảnh sông nước sang cảnh bến bờ, cồn cát, nhấn mạnh sự hoang vắng, thưa thớt, không có dấu hiệu sự sống con người ('cồn nhỏ lơ thơ', 'gió đìu hiu', 'đâu tiếng làng xa', 'bến cô liêu').

Thơ cổ thường mượn cảnh để tả tình, nỗi buồn thường gắn với ly biệt, nhớ bạn, nhớ quê hương một cách cụ thể. Nỗi buồn trong Thơ mới (như 'Tràng giang') mang tính thế hệ, là nỗi buồn của cái tôi cô đơn trước vũ trụ, băn khoăn về thân phận con người trong một thời đại có nhiều biến động và mất mát.

Trong khổ thơ đầu, các hình ảnh 'sóng gợn', 'thuyền xuôi mái', 'nước lại' đều là sự vận động. Tuy nhiên, sự vận động này lại diễn ra một cách chậm chạp, rời rạc ('điệp điệp', 'song song', 'lạc mấy dòng') trên nền không gian rộng lớn, mênh mông, từ đó càng khắc sâu cảm giác tĩnh lặng, buồn vắng, cô đơn của cảnh vật và tâm trạng.

Việc nhắc nhiều đến 'trời' và đặt nó trong các cụm từ gợi không gian rộng lớn, cao xa ('sâu chót vót', 'trời rộng') nhấn mạnh sự đối lập giữa cái tôi nhỏ bé của con người với sự vô cùng, rợn ngợp của vũ trụ, làm tăng thêm cảm giác cô đơn, lạc lõng của nhà thơ.

Khổ cuối tổng kết và đẩy cảm xúc lên đỉnh điểm. Từ cảnh vật hùng vĩ lúc chiều tà, nhà thơ trở về với nỗi lòng riêng - nỗi nhớ quê hương da diết. Câu kết bài, vọng lại ý thơ cổ nhưng với sắc thái hiện đại, khẳng định tình yêu quê hương đất nước là nỗi niềm thường trực, sâu kín, kết nối cái tôi cá nhân nhỏ bé với tình cảm lớn lao.

Bài thơ được sáng tác năm 1939, in trong tập 'Lửa thiêng' (1940). Đây là giai đoạn Huy Cận đang học ở Hà Nội, xa quê và đất nước đang chịu cảnh mất nước, nên nỗi buồn cô đơn, nỗi nhớ quê hương và tình yêu nước thầm kín là những cảm xúc chủ đạo.

Trong thơ cổ, thiên nhiên thường là nơi con người tìm thấy sự hòa hợp, bầu bạn, gửi gắm tâm sự. Trong 'Tràng giang', thiên nhiên (dòng sông, bầu trời) hiện lên mênh mông, vô tận, đối lập với cái tôi nhỏ bé, cô đơn của nhà thơ, tạo cảm giác rợn ngợp, lạc lõng chứ không phải là nơi bầu bạn thân thiết.

Câu thơ sử dụng biện pháp nhân hóa ('buồn điệp điệp') gán cảm xúc của con người cho cảnh vật (sóng), khiến nỗi buồn trở nên lan tỏa, thấm sâu vào cảnh vật. Đồng thời, từ láy 'điệp điệp' gợi sự lặp lại liên tiếp, không ngừng của sóng, và cũng là sự chất chồng của nỗi buồn.

'Lòng quê dờn dợn vời con nước' diễn tả nỗi nhớ đang trào dâng, lan tỏa theo cảnh vật hiện tại (con nước). 'Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà' thể hiện nỗi nhớ đã trở thành thường trực, nội tại, không cần ngoại cảnh (khói hoàng hôn) tác động, là sự khẳng định mức độ sâu sắc của tình cảm.

'Tràng giang' tiêu biểu cho Thơ mới ở việc đề cao cái tôi cá nhân, thể hiện nỗi buồn cô đơn, lạc lõng của con người hiện đại trước vũ trụ, sự kết hợp giữa yếu tố cổ điển và hiện đại, và tình yêu quê hương đất nước một cách thầm kín.

Năm 1939, Việt Nam đang trong thời kỳ thuộc địa, mất độc lập. Nỗi buồn cô đơn, lạc lõng của cái tôi trong thơ Huy Cận không chỉ là nỗi buồn cá nhân mà còn phản ánh tâm trạng chung của một thế hệ trí thức bế tắc, day dứt trước cảnh nước mất nhà tan, không tìm thấy điểm tựa trong cuộc đời, dẫn đến nỗi nhớ quê hương, đất nước trở nên sâu sắc hơn.

'Bóng chiều sa' gợi tả ánh nắng chiều đang dần tắt, báo hiệu ngày tàn. Từ 'sa' (rơi xuống) không chỉ miêu tả sự chuyển động của ánh sáng mà còn gợi cảm giác chênh chao, buồn bã, sự tàn lụi, kết thúc của một ngày, đồng điệu với nỗi buồn man mác trong lòng nhà thơ.

Các hình ảnh tương phản (như cái nhỏ bé - cái mênh mông: cành củi khô/cánh chim nhỏ vs sông/trời rộng; sự sống - sự vắng lặng: tiếng chợ chiều vs không gian cô liêu; sự lên - sự xuống: nắng xuống/trời lên) được sử dụng để làm nổi bật sự đối lập, sự chênh vênh, sự cô đơn của con người trước thiên nhiên và vũ trụ rộng lớn, nhấn mạnh nỗi buồn lạc lõng.

Cảm hứng chủ đạo của bài thơ là nỗi buồn cô đơn, bâng khuâng của cái tôi trữ tình trước cảnh sông nước mênh mông, buồn vắng, từ đó khơi gợi tình yêu thiên nhiên, đất nước và nỗi nhớ quê hương sâu sắc.

Bài thơ là sự kết hợp hài hòa giữa yếu tố cổ điển và hiện đại trong nghệ thuật, thể hiện thành công nỗi buồn cô đơn của cái tôi cá nhân trước thiên nhiên rộng lớn, từ đó bộc lộ tình yêu thiên nhiên, con người, cuộc sống và lòng yêu nước thầm kín mà sâu sắc.

Nhan đề "Tràng giang" sử dụng từ Hán Việt "tràng" (dài) thay cho "dài" thuần Việt. Sự kết hợp âm thanh "ang" trong "tràng" và "giang" tạo nên âm hưởng vang vọng, kéo dài, gợi cảm giác về chiều dài, sự mênh mông, xa vắng của dòng sông, đồng thời mang sắc thái cổ kính, trang trọng.

Hình ảnh cành củi khô trôi dạt trên dòng sông rộng lớn là biểu tượng cho sự nhỏ bé, cô đơn, lạc lõng, vô định của kiếp người trước vũ trụ và cuộc đời. Nó thể hiện trực tiếp tâm trạng buồn bã, bơ vơ của cái 'tôi' trữ tình.

Đảo ngữ đưa "Lơ thơ" lên đầu câu nhấn mạnh sự thưa thớt, ít ỏi. Từ láy "đìu hiu" gợi tả không khí vắng lặng, buồn bã. Cả hai kết hợp khắc họa cảnh cồn bãi ven sông tiêu điều, hiu quạnh, góp phần tô đậm không gian cô quạnh cho tâm trạng nhân vật.

Câu thơ miêu tả chiều tà, khi ánh nắng yếu dần xuống và bầu trời dường như vươn cao hơn, thăm thẳm hơn. Từ "sâu chót vót" là một sáng tạo độc đáo, vừa gợi chiều cao vời vợi của bầu trời, vừa gợi cảm giác trống vắng, rợn ngợp khi con người cảm thấy mình nhỏ bé trước sự vô cùng của vũ trụ. Nó thể hiện cảm nhận về một không gian tầng bậc, thăm thẳm, và sự cô đơn của con người trong không gian đó.

"Cô liêu" có nghĩa là cô đơn, hiu quạnh. Việc sử dụng từ này để miêu tả bến sông nhấn mạnh sự vắng vẻ, không có sự sống hay hoạt động của con người tại nơi đó. Điều này đồng thời phản ánh và làm sâu sắc thêm tâm trạng cô đơn, lạc lõng của nhân vật trữ tình giữa không gian rộng lớn.

Thiên nhiên trong "Tràng giang" không chỉ là phông nền mà còn là đối tượng để nhân vật trữ tình gửi gắm, phản chiếu tâm trạng. Cảnh vật mênh mông, vắng lặng (sóng điệp điệp, củi một cành khô, cồn nhỏ lơ thơ, bến cô liêu, trời sâu chót vót, dòng sông không cầu) càng làm nổi bật và nhân lên nỗi buồn, sự cô đơn, lạc lõng của con người.

Việc không có cây cầu bắc qua sông, không có chuyến đò ngang (đã vãn chợ chiều) khiến nhân vật trữ tình cảm thấy thiếu vắng sự kết nối, giao lưu giữa con người. Câu hỏi tu từ "Không cầu gợi chút niềm thân mật" thể hiện mong muốn có được sự gần gũi, gắn bó, chia sẻ, xóa đi ranh giới ngăn cách và cảm giác cô lập.

Đây là âm thanh duy nhất gợi về sự sống của con người trong bức tranh sông nước mênh mông, vắng lặng. Tuy nhiên, đó lại là "tiếng làng xa" và đã "vãn chợ chiều", tức là âm thanh nhỏ nhoi, yếu ớt, đã tàn lụi và ở rất xa. Sự xuất hiện thoáng qua này càng làm nổi bật và nhấn mạnh thêm sự vắng lặng, cô quạnh của cảnh vật và sự cô đơn của nhân vật trữ tình.

Trong thơ cổ, nỗi nhớ nhà thường gắn liền với các tín hiệu cụ thể như khói sóng, cảnh vật quen thuộc. Huy Cận viết "Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà", nghĩa là nỗi nhớ quê hương, đất nước của ông không cần một tín hiệu cụ thể nào từ cảnh vật (như khói) mà nó là một cảm xúc nội tại, thường trực, dâng trào một cách tự nhiên ngay cả khi không có "khói hoàng hôn". Đây là biểu hiện của cái 'tôi' trữ tình hiện đại, hướng vào nội tâm.

Bài thơ "Tràng giang" thể hiện rõ nét nỗi buồn, sự cô đơn, lạc lõng của cái 'tôi' trữ tình trước thiên nhiên rộng lớn, mênh mông. Nỗi buồn này gắn liền với cảm thức về sự nhỏ bé của con người và nỗi nhớ quê hương, đất nước thầm kín.

Từ láy "điệp điệp" gợi tả hình ảnh những con sóng nhỏ gợn lên liên tiếp, không ngừng trên mặt sông. Nó không chỉ miêu tả sự chuyển động của sóng mà còn gợi tả nỗi buồn triền miên, kéo dài, chồng chất trong lòng nhân vật trữ tình (buồn điệp điệp).

Bài thơ "Tràng giang" thể hiện nỗi buồn cô đơn của cái 'tôi' cá nhân trước vũ trụ, nhưng đằng sau đó là một tình cảm lớn lao, thầm kín: tình yêu quê hương, đất nước. Tình cảm này được bộc lộ rõ nhất và trực tiếp ở khổ thơ cuối cùng, đặc biệt qua câu "Lòng quê dờn dợn vời con nước / Không khói hoàng hôn cũng nhớ nhà".

Hình ảnh cánh chim nhỏ chao nghiêng trong buổi chiều tà gợi tả không gian cao rộng, vời vợi của bầu trời và thời khắc hoàng hôn đang buông xuống. Cánh chim nhỏ bé càng làm nổi bật sự mênh mông, vô tận của không gian chiều, đồng thời gợi cảm giác về sự mỏi mệt, cô lẻ khi ngày tàn.

"Con thuyền xuôi mái" gợi sự trôi dạt, lênh đênh theo dòng nước, nhưng vẫn mang tính chủ động nhất định (có người lái hoặc có hướng đi). Còn "củi một cành khô" hoàn toàn thụ động, vô tri, bị dòng nước cuốn đi "lạc mấy dòng", nhấn mạnh sự bơ vơ, trôi nổi, không có mục đích, không nơi nương tựa. Cành củi khô thể hiện rõ hơn sự lạc lõng, vô định của kiếp người nhỏ bé.

Tính hiện đại của Thơ mới nói chung và "Tràng giang" nói riêng nằm ở việc bộc lộ trực tiếp cái 'tôi' cá nhân với những cảm xúc, suy tư riêng (nỗi buồn, cô đơn, lạc lõng, cảm thức về vũ trụ và kiếp người), đặc biệt là cách thể hiện nỗi nhớ quê hương mang tính nội tâm, không cần tín hiệu ngoại cảnh như đã phân tích ở câu 9. Các yếu tố khác (thể thơ, hình ảnh thiên nhiên, điển tích) thuộc về truyền thống hoặc là sự kết hợp.

Các từ ngữ này tạo dựng một không gian vũ trụ rộng lớn, vô tận, đối lập với sự nhỏ bé, đơn lẻ của con người (cành củi khô, cánh chim nhỏ). Sự tương phản này làm nổi bật cảm giác cô đơn, lạc lõng, bơ vơ và sự rợn ngợp của cái 'tôi' trữ tình trước sự bao la của tạo hóa.

Nỗi buồn cô đơn, lạc lõng trước vũ trụ và cuộc đời là một đặc điểm nổi bật của cái 'tôi' trong phong trào Thơ mới (thời đại 1930-1945). Giai đoạn này, con người cá nhân ý thức rõ hơn về bản thân, nhưng đồng thời cũng cảm thấy bơ vơ, mất phương hướng trong bối cảnh xã hội cũ đang tan rã, cái mới chưa hình thành rõ nét. Nỗi buồn của Huy Cận trong "Tràng giang" phản ánh tâm trạng chung của một bộ phận thanh niên trí thức lúc bấy giờ.

Hai hình ảnh này tạo nên sự tương phản rõ rệt: "Lớp lớp mây cao đùn núi bạc" gợi tả sự hùng vĩ, đồ sộ, vững chãi của thiên nhiên (mây như núi bạc). Ngược lại, "Chim nghiêng cánh nhỏ" gợi tả sự nhỏ bé, yếu ớt, đơn lẻ. Sự đối lập này làm nổi bật sự nhỏ nhoi, cô đơn của sự sống (cánh chim) trong không gian vũ trụ rộng lớn, hùng vĩ.

Câu thơ có cấu trúc "Không... cũng..." (Không có tín hiệu A cũng có cảm xúc B). Cấu trúc này nhấn mạnh rằng cảm xúc nhớ nhà không phụ thuộc vào sự xuất hiện của một tín hiệu cụ thể (khói hoàng hôn - vốn là tín hiệu truyền thống gợi nỗi buồn, nhớ quê trong thơ cổ). Nỗi nhớ nhà là một trạng thái thường trực, tự thân, dâng trào trong lòng, không cần bất kỳ tác động ngoại cảnh nào. Điều này thể hiện chiều sâu nội tâm của cái 'tôi' hiện đại.

"Tràng giang" là một trong những bài thơ tiêu biểu của Huy Cận trước Cách mạng tháng Tám và được in trong tập thơ đầu tay nổi tiếng của ông: "Lửa thiêng".

Trước Cách mạng, phong cách thơ Huy Cận chịu ảnh hưởng của cảm thức vũ trụ và triết lý phương Đông, thường thể hiện nỗi buồn, sự cô đơn, lạc lõng của con người trước không gian và thời gian vô tận. Thơ ông giàu chất suy tưởng, triết lý.

Điệp ngữ "sông" và "trời" lặp lại nhấn mạnh sự tồn tại song song, đối lập nhưng cũng thống nhất của hai chiều kích không gian: chiều ngang (sông dài) và chiều dọc (trời rộng, sâu chót vót). Sự lặp lại này khắc sâu ấn tượng về một không gian vũ trụ bao la, vô tận, nơi con người cảm thấy mình thật nhỏ bé và cô đơn.

Trong bối cảnh đất nước mất chủ quyền (trước 1945), nỗi buồn cô đơn, lạc lõng của cái 'tôi' khi đối diện với thiên nhiên rộng lớn, không tìm thấy sự gắn kết, thân thuộc (không cầu, không chuyến đò) đã chuyển hóa thành nỗi nhớ quê hương, đất nước tha thiết ở khổ cuối. Nỗi nhớ này không chỉ là về một nơi chốn cụ thể mà là tình cảm sâu nặng với non sông, xứ sở đang trong cảnh ngộ đặc biệt.

Vần "ang" là vần mở, có âm hưởng vang xa, ngân dài. Việc sử dụng vần này trong nhan đề và rải rác trong bài thơ tạo nên âm hưởng chủ đạo, gợi cảm giác về sự mênh mông, xa vắng, trải dài của dòng sông và không gian, đồng thời góp phần thể hiện nỗi buồn man mác, triền miên.

Trong các hình ảnh được đưa ra, "củi một cành khô lạc mấy dòng" là hình ảnh biểu tượng mạnh mẽ nhất cho sự nhỏ bé, vô tri, bị động, trôi dạt, không nơi nương tựa của kiếp người. Sóng gợn, thuyền xuôi mái cũng gợi sự trôi chảy nhưng không thể hiện rõ nét và ám ảnh bằng cành củi khô.

Câu ở khổ 2 ("Nắng xuống trời lên sâu chót vót") miêu tả bầu trời như một không gian thăm thẳm, vời vợi, gợi cảm giác rợn ngợp, trống vắng. Câu ở khổ 4 ("Lớp lớp mây cao đùn núi bạc") miêu tả bầu trời với hình ảnh mây dày đặc, hùng vĩ như núi, gợi sự đồ sộ, vững chãi (dù là vẻ đẹp nhất thời của mây). Cả hai đều là bầu trời rộng lớn, nhưng cách cảm nhận và miêu tả khác nhau, góp phần đa dạng hóa bức tranh thiên nhiên.